English
Sidebar
सामवेद के मन्त्र
सामवेद - मन्त्रसंख्या 377
ऋषिः - सव्य आङ्गिरसः
देवता - इन्द्रः
छन्दः - जगती
स्वरः - निषादः
काण्ड नाम - ऐन्द्रं काण्डम्
1
त्य꣢꣫ꣳसु मे꣣षं꣡ म꣢हया स्व꣣र्वि꣡द꣢ꣳ श꣣तं꣡ यस्य꣢꣯ सु꣣भु꣡वः꣢ सा꣣क꣡मी꣢꣯रते । अ꣢त्यं꣣ न꣡ वाज꣢꣯ꣳ हवन꣣स्य꣢द꣣ꣳ र꣢थ꣣मि꣡न्द्रं꣢ ववृत्या꣣म꣡व꣢से सुवृ꣣क्ति꣡भिः꣢ ॥३७७॥
स्वर सहित पद पाठत्य꣢म् । सु । मे꣣ष꣢म् । म꣣हय । स्वर्वि꣡द꣢म् । स्वः꣣ । वि꣡द꣢꣯म् । श꣣त꣢म् । य꣡स्य꣢꣯ । सु꣣भु꣡वः꣢ । सु꣣ । भु꣡वः꣢꣯ । सा꣣क꣢म् । ई꣡र꣢꣯ते । अ꣡त्य꣢꣯म् । न । वा꣡ज꣢꣯म् । ह꣣वनस्य꣡दम् । ह꣣वन । स्य꣡द꣢꣯म् । र꣡थ꣢꣯म् । इ꣡न्द्र꣢꣯म् । व꣣वृत्याम् । अ꣡व꣢꣯से । सु꣣वृक्ति꣡भिः꣢ । सु꣣ । वृक्ति꣡भिः꣢ ॥३७७॥
स्वर रहित मन्त्र
त्यꣳसु मेषं महया स्वर्विदꣳ शतं यस्य सुभुवः साकमीरते । अत्यं न वाजꣳ हवनस्यदꣳ रथमिन्द्रं ववृत्यामवसे सुवृक्तिभिः ॥३७७॥
स्वर रहित पद पाठ
त्यम् । सु । मेषम् । महय । स्वर्विदम् । स्वः । विदम् । शतम् । यस्य । सुभुवः । सु । भुवः । साकम् । ईरते । अत्यम् । न । वाजम् । हवनस्यदम् । हवन । स्यदम् । रथम् । इन्द्रम् । ववृत्याम् । अवसे । सुवृक्तिभिः । सु । वृक्तिभिः ॥३७७॥
सामवेद - मन्त्र संख्या : 377
(कौथुम) पूर्वार्चिकः » प्रपाठक » 4; अर्ध-प्रपाठक » 2; दशतिः » 4; मन्त्र » 8
(राणानीय) पूर्वार्चिकः » अध्याय » 4; खण्ड » 3;
Acknowledgment
(कौथुम) पूर्वार्चिकः » प्रपाठक » 4; अर्ध-प्रपाठक » 2; दशतिः » 4; मन्त्र » 8
(राणानीय) पूर्वार्चिकः » अध्याय » 4; खण्ड » 3;
Acknowledgment
विषय - जगदीश्वराची व राजाची अर्चना
शब्दार्थ -
मित्रा, तू (त्यम्) त्या सुप्रसिद्ध (मेषम्) सुखाची वृष्टी करणाऱ्या (स्वर्विदम्) भूमीवर सूर्याचा प्रकाश विस्तारणाऱ्या /राष्ट्रात विद्युत- प्रकाशाचा विस्तार करणाऱ्या जगदीश्वराची /नृपतीची (सु मंहय) उत्तम रीतीने पूजा कर, सत्कार कर. (यस्य) ज्या ईश्वराची / राजाची (सुभुवः) उत्तम स्तुती /प्रशंसा (शतम्) (साकम्) शेकडो लोक मिळून (ईरते) निरंतर करतात वा स्तुती उच्चारतात. मी (एक उपासक /जननेता) देखील त्या (वाजम्) बलवान (हवनस्पदम्) बोलविल्यानंतर त्वरित रक्षणासाठी धावून येणाऱ्या (इन्द्रम्) जगदीश्वराला /राजाला (अवसे) रक्षणासाठी (सुवृक्तिभिः) शुभ स्तुतिवचनांद्वारे (ववृत्याम्) आपल्याकडे येण्यास प्रवृत्त करतो. (न) जसे (वाजम्) वेगवान आणि (हवनस्पदम्) विजय यात्रेमद्ये युद्धासाठी आवश्यक (अत्यम्) निरंतर गतिमान (रथम्) विमान आदी यान (अवसे) देश- देशांतराकडे घेऊन जातात व त्याकरिता (सुवृक्तिभिः) शोभव क्रिया व यांत्रिक, तांत्रिक विद्येचा उपयोग करतात (तसे मीही ईश्वराला /राजाला आपल्याकडे येण्यास हाक मारतो.) ।। ८।।
भावार्थ - जसे देश- देशांतराला जाण्यासाठी सतत गतिमान उत्तम स्थितीत असलेल्या रथाचा उपयोग करतात. तद्वत उपासकांनी रक्षणासाठी निरंतर कर्मशील परमेश्वराला /राजाला आपल्याकडे येण्याचे आवाहन करावे.।। ८।।
विशेष -
या मंत्रात श्लिष्टोपमा अलंकार आहे.।। ८।।