English
Sidebar
सामवेद के मन्त्र
सामवेद - मन्त्रसंख्या 556
ऋषिः - कविर्भार्गवः
देवता - पवमानः सोमः
छन्दः - जगती
स्वरः - निषादः
काण्ड नाम - पावमानं काण्डम्
1
ए꣣ष꣢꣫ प्र कोशे꣣ म꣡धु꣢माꣳ अचिक्रद꣣दि꣡न्द्र꣢स्य꣣ व꣢ज्रो꣣ व꣡पु꣢षो꣣ व꣡पु꣢ष्टमः । अ꣣भ्यॄ꣢३त꣡स्य꣢ सु꣣दु꣡घा꣢ घृ꣣त꣡श्चुतो꣢ वा꣣श्रा꣡ अ꣢र्षन्ति꣣ प꣡य꣢सा च धे꣣न꣡वः꣢ ॥५५६॥
स्वर सहित पद पाठए꣣षः꣢ । प्र । को꣡शे꣢꣯ । म꣡धु꣢꣯मान् । अ꣣चिक्रदत् । इ꣡न्द्र꣢꣯स्य । व꣡ज्रः꣢꣯ । व꣡पु꣢꣯षः । व꣡पु꣢꣯ष्टमः । अ꣣भि꣢꣯ । ऋ꣣त꣡स्य꣢ । सु꣣दु꣡घाः꣢ । सु꣣ । दु꣡घाः꣢꣯ । घृ꣣तश्चु꣡तः꣢ । घृ꣣त । श्चु꣡तः꣢꣯ । वा꣣श्राः꣢ । अ꣣र्षन्ति । प꣡य꣢꣯सा । च꣣ । धेन꣡वः꣢ ॥५५६॥
स्वर रहित मन्त्र
एष प्र कोशे मधुमाꣳ अचिक्रददिन्द्रस्य वज्रो वपुषो वपुष्टमः । अभ्यॄ३तस्य सुदुघा घृतश्चुतो वाश्रा अर्षन्ति पयसा च धेनवः ॥५५६॥
स्वर रहित पद पाठ
एषः । प्र । कोशे । मधुमान् । अचिक्रदत् । इन्द्रस्य । वज्रः । वपुषः । वपुष्टमः । अभि । ऋतस्य । सुदुघाः । सु । दुघाः । घृतश्चुतः । घृत । श्चुतः । वाश्राः । अर्षन्ति । पयसा । च । धेनवः ॥५५६॥
सामवेद - मन्त्र संख्या : 556
(कौथुम) पूर्वार्चिकः » प्रपाठक » 6; अर्ध-प्रपाठक » 2; दशतिः » 2; मन्त्र » 3
(राणानीय) पूर्वार्चिकः » अध्याय » 5; खण्ड » 9;
Acknowledgment
(कौथुम) पूर्वार्चिकः » प्रपाठक » 6; अर्ध-प्रपाठक » 2; दशतिः » 2; मन्त्र » 3
(राणानीय) पूर्वार्चिकः » अध्याय » 5; खण्ड » 9;
Acknowledgment
विषय - सोम प्राप्तीचे फळ वा लाभ कोणते?
शब्दार्थ -
(साधक आपल्या रसानुभवाचे वर्णन करीत आहे) अहाः (एषः) हा (मधुमान्) मधुर षरमात्मरूप सोम (कोशे) आमच्या मनोमय कांशामधे (प्र अचिक्रदत्) दिव्य शब्द उत्पन्न करवीत आहे की ज्यामुळे (इन्द्रस्थ) जीवात्म्याच्या चो (व्यज्रः) काम, कोध आदी शत्रूंना पराभूत करण्याचे त्यांचे सामर्थ्य (वपुषः व पुष्टमः) दीप्त आणि अधिकाधिक दीप्त वा विशाळाहून विशाल झाले आहे. (वाश्राः) तसेच शब्द करणाऱ्या (धेनवः) वेदवाणीरूप गायी (ऋतस्य) सध्याचे (सुद्धाः) उत्तम दोहन करणाऱ्या आणि (घृतश्चुतः) तेजरूप घृत क्षरित करणाऱ्या होऊन (धयसा) वेदार्थरूप दुधासह आम्हाला (अभि अर्षन्ति) प्राप्त होत आहेत.।।३।।
भावार्थ - जेव्हां वेदवाणी-रूपिणी गायी आपले पवित्र व पावित्र्यकारी वेदार्थरूप दूध पाजवतात, तेव्हा त्या दुधाने मनुष्याचा आत्मा सत्यमय, तेजोमय, अत्यंत बलवान, पवित्र आणि परिपुष्ट होतो.।।३।।
विशेष -
या मंत्रात वेदवाणीवर धेनु आणि वेदार्थरूप; दुधाचा आरोप असल्यामुळे तसेच उपमानाने उपमेयाचे निगरण (तुच्छत्व) झाल्यामुळे येथे अतिशयोकती अलंकार आहे.।।३।।