English
Sidebar
सामवेद के मन्त्र
सामवेद - मन्त्रसंख्या 584
ऋषिः - ऊरुराङ्गिरसः
देवता - पवमानः सोमः
छन्दः - ककुप्
स्वरः - मध्यमः
काण्ड नाम - पावमानं काण्डम्
1
ए꣣ष꣡ स्य धार꣢꣯या सु꣣तो꣢ऽव्या꣣ वा꣡रे꣢भिः पवते म꣣दि꣡न्त꣢मः । क्री꣡ड꣢न्नू꣣र्मि꣢र꣣पा꣡मि꣢व ॥५८४॥
स्वर सहित पद पाठए꣣षः । स्यः । धा꣡र꣢꣯या । सु꣣तः꣢ । अ꣡व्याः꣢꣯ । वा꣡रे꣢꣯भिः । प꣣वते । मदि꣡न्त꣢मः । क्रीड꣢न् । ऊ꣣र्मिः꣢ । अ꣣पा꣢म् । इ꣣व ॥५८४॥
स्वर रहित मन्त्र
एष स्य धारया सुतोऽव्या वारेभिः पवते मदिन्तमः । क्रीडन्नूर्मिरपामिव ॥५८४॥
स्वर रहित पद पाठ
एषः । स्यः । धारया । सुतः । अव्याः । वारेभिः । पवते । मदिन्तमः । क्रीडन् । ऊर्मिः । अपाम् । इव ॥५८४॥
सामवेद - मन्त्र संख्या : 584
(कौथुम) पूर्वार्चिकः » प्रपाठक » 6; अर्ध-प्रपाठक » 2; दशतिः » 4; मन्त्र » 7
(राणानीय) पूर्वार्चिकः » अध्याय » 5; खण्ड » 11;
Acknowledgment
(कौथुम) पूर्वार्चिकः » प्रपाठक » 6; अर्ध-प्रपाठक » 2; दशतिः » 4; मन्त्र » 7
(राणानीय) पूर्वार्चिकः » अध्याय » 5; खण्ड » 11;
Acknowledgment
विषय - सोमाचा धाराप्रवाह
शब्दार्थ -
(प्रथम अर्थ) (सोम औषधीपर) (एषः) हा (स्यः) तो आम्हाद्वारे पर्वतावरून आणलेला (अव्याः वारेभिः) मेंढीच्या लोकरींनी निर्मित दशापवित्रातून (सुतः) गाळलेला (मन्दितमः) अतिशय आनंद देणारा सोमरस (अपाम्) नद्यांच्या (ऊर्मिःइव) लहरीप्रमाणे (क्रीडन्) क्रीडा करीत (सरसर ध्वनी करीत) धारा रूपाने (पवते) द्रोण कलशात जात आहे.।।
द्वितीय अर्थ - (परमात्मपर) (एषः) हा (मी साधक) अनुभवत असलेला (स्यः) तो (अव्याः वारेभिः) मेंढीच्या केसांनी निर्मित दशापवित्रा (गाळणी)प्रमाणे पवित्रताकारक यम, नियम आदी योग-अंगांनी (सुतः) हृदयात प्रकट केलेला (मन्दितमः) अत्यंत आनंद देणारा सोम परमेश्वर (अपाम् अर्मिः इव) नदीच्या तरंगांप्रमाणे (क्रीडन्) क्रीडा करीत (धारया) आनंदाच्या धारांसह (पवते) माझ्या हृदयात पोहचत आहे. ।।७।।
भावार्थ - समाधिस्य उपासकगण परमेश्वराकडून आपल्याकडे वेगाने येच असलेल्या आनंद-धारेला साक्षातवत अनुभव करतात. ।।७।।
विशेष -
या मंत्रात श्लेष व उपमा हे दोन अलंकार आहेत. पाण्याच्या तरंगांप्रमाणे कलकल नाद करीत सोम औषधीचा रस ज्याप्रमाणे दशापवित्रातून गाळला जाऊन द्रोणकलशात पोहचतो, तद्वत यम, नियम आदी योग-साधनांनी हृदयात प्रकट होणारा परमात्मरूप सोम आनंदप्रवाहासह योगिजनांच्या आत्म्याला प्राप्त होतो. ।।७।।