English
ऋग्वेद - मण्डल 1/ सूक्त 45/ मन्त्र 2
ऋषिः - प्रस्कण्वः काण्वः
देवता - अग्निर्देवाः
छन्दः - अनुष्टुप्
स्वरः - गान्धारः
श्रु॒ष्टी॒वानो॒ हि दा॒शुषे॑ दे॒वा अ॑ग्ने॒ विचे॑तसः । तान्रो॑हिदश्व गिर्वण॒स्त्रय॑स्त्रिंशत॒मा व॑ह ॥
स्वर सहित पद पाठश्रु॒ष्टी॒ऽवानः । हि । दा॒शुषे॑ । दे॒वाः । अ॒ग्ने॒ । विचे॑तसः । तान् । रो॒हि॒त्ऽअ॒श्व॒ । गि॒र्व॒णः॒ । त्रयः॑ऽत्रिंशतम् । आ । व॒ह॒ ॥
स्वर रहित मन्त्र
श्रुष्टीवानो हि दाशुषे देवा अग्ने विचेतसः । तान्रोहिदश्व गिर्वणस्त्रयस्त्रिंशतमा वह ॥
स्वर रहित पद पाठश्रुष्टीवानः । हि । दाशुषे । देवाः । अग्ने । विचेतसः । तान् । रोहित्अश्व । गिर्वणः । त्रयःत्रिंशतम् । आ । वह॥
ऋग्वेद - मण्डल » 1; सूक्त » 45; मन्त्र » 2
अष्टक » 1; अध्याय » 3; वर्ग » 31; मन्त्र » 2
अष्टक » 1; अध्याय » 3; वर्ग » 31; मन्त्र » 2
Subject [विषय - स्वामी दयानन्द] - What should he (Agni) do is further taught in the 2nd Manta.
Translation [अन्वय - स्वामी दयानन्द] - O learned and respectable person, the enlightened persons of divine virtues, who are active, doing their works soon, who possess intelligence full of Shastric knowledge certainly give happiness to the industrious men of charitable disposition. O man of speedy vehicles, attain and give the knowledge of thirty-three devas ( earth and others) to your pupils and other seekers.
Commentator's Notes [पदार्थ - स्वामी दयानन्द] -
( श्रुष्टीवान: ) ये श्रुष्टी शीघ्र वनन्ति संभजन्ति ते । श्रुष्टी इतिपदनाम ( निघ० १.३ )
= Those persons who are active and discharge their duties quickly. ( रोहिदश्व ) रोहित: अश्वा वेगादयो गुणा यस्य तत्सम्बुद्धौ = Possessing speed and other qualities.
Purport [भावार्थ - स्वामी दयानन्द] - When learned scientists give the correct and clear knowledge of thirty-three devas ( divine or useful objects) to their pupils, they are able to accomplish many good works with the help of electricity and other substances.
Translator's Notes -
श्रुष्टी इति पदनाम ( निघ० १.३ ) पद -गतौ गतेस्त्रयोऽर्था: ज्ञानं गमनं प्राप्तिश्च अत्र शीघ्रगमनार्थग्रहणम् Prof. Wilson has translated श्रुष्टीवान: as discriminating on what authority, we do not know. It is not in accordance with Sayanacharya's commentary also which he has generally followed. Griffith translates it as “ those who understand this" This also cannot be correct, as there is another clear adjective प्रचेतसः meaning full of knowledge or wise. By 33 devas are meant 8 Vasus 11 Rudras 12 Adityas, Indra (electricity) and Prajapati or Yajna as mentioned in the Shatapath Brahmana, which has been quoted before.