English
ऋग्वेद - मण्डल 3/ सूक्त 31/ मन्त्र 1
ऋषिः - गाथिनो विश्वामित्रः, ऐषीरथीः कुशिको वा
देवता - इन्द्र:
छन्दः - विराट्पङ्क्ति
स्वरः - पञ्चमः
शास॒द्वह्नि॑र्दुहि॒तुर्न॒प्त्यं॑ गाद्वि॒द्वाँ ऋ॒तस्य॒ दीधि॑तिं सप॒र्यन्। पि॒ता यत्र॑ दुहि॒तुः सेक॑मृ॒ञ्जन्त्सं श॒ग्म्ये॑न॒ मन॑सा दध॒न्वे॥
स्वर सहित पद पाठशास॑त् । वह्निः॑ । दु॒हि॒तुः । न॒प्त्य॑म् । गा॒त् । वि॒द्वान् । ऋ॒तस्य॑ । दीधि॑तिम् । स॒प॒र्यन् । पि॒ता । यत्र॑ । दु॒हि॒तुः । सेक॑म् । ऋ॒ञ्जन् । सम् । श॒ग्म्ये॑न । मन॑सा । द॒ध॒न्वे ॥
स्वर रहित मन्त्र
शासद्वह्निर्दुहितुर्नप्त्यं गाद्विद्वाँ ऋतस्य दीधितिं सपर्यन्। पिता यत्र दुहितुः सेकमृञ्जन्त्सं शग्म्येन मनसा दधन्वे॥
स्वर रहित पद पाठशासत्। वह्निः। दुहितुः। नप्त्यम्। गात्। विद्वान्। ऋतस्य। दीधितिम्। सपर्यन्। पिता। यत्र। दुहितुः। सेकम्। ऋञ्जन्। सम्। शग्म्येन। मनसा। दधन्वे॥
ऋग्वेद - मण्डल » 3; सूक्त » 31; मन्त्र » 1
अष्टक » 3; अध्याय » 2; वर्ग » 5; मन्त्र » 1
अष्टक » 3; अध्याय » 2; वर्ग » 5; मन्त्र » 1
Subject [विषय - स्वामी दयानन्द] - The subject of fire is stated.
Translation [अन्वय - स्वामी दयानन्द] - The soulless father, who is the upholder of the family, refers to his grandson (the son) of his daughter, and relying on the efficiency of the Yajna, honors (his son-in-law) with various gifts. The father, trusting to the impregnation of the daughter, supports himself with a peaceful and happy mind.
Commentator's Notes [पदार्थ - स्वामी दयानन्द] -
N/A
Purport [भावार्थ - स्वामी दयानन्द] - O man ! as a daughter is born of a father, so the dawn is born from the sun. As a husband impregnates his wife, so the sun puts his semen in the form of his rays in the dawn. It is like his daughter from which is born a son in the form of the morning-down.
Foot Notes - (दीधितिम्) धर्तारम्। = Upholder. (वह्निः) वोढा। = Impeller to do good deeds. (शग्म्येन) शग्मेषु सुखेषु भवेन। शग्ममिति सुखनाम (N. G, 3, 6) = Full of happiness or peaceful.
इस भाष्य को एडिट करें