English
Sidebar
सामवेद के मन्त्र
सामवेद - मन्त्रसंख्या 70
ऋषिः - वसिष्ठो मैत्रावरुणिः
देवता - अग्निः
छन्दः - त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
काण्ड नाम - आग्नेयं काण्डम्
1
इ꣣न्धे꣢꣫ राजा꣣ स꣢म꣣र्यो꣡ नमो꣢꣯भि꣣र्य꣢स्य꣣ प्र꣡ती꣢क꣣मा꣡हु꣢तं घृ꣣ते꣡न꣢ । न꣡रो꣢ ह꣣व्ये꣡भि꣢रीडते स꣣बा꣢ध꣡ आ꣡ग्निरग्र꣢꣯मु꣣ष꣡सा꣢मशोचि ॥७०॥
स्वर सहित पद पाठइ꣣न्धे꣢ । रा꣡जा꣢꣯ । सम् । अ꣣र्यः꣢ । न꣡मो꣢꣯भिः । य꣡स्य꣢꣯ । प्र꣡ती꣢꣯कम् । आ꣡हु꣢꣯तम् । आ । हु꣣तम् । घृते꣡न꣢ । न꣡रः꣢꣯ । ह꣣व्ये꣡भिः꣢ । ई꣣डते । स꣣बा꣡धः꣢ । स꣣ । बा꣡धः꣢꣯ । आ । अ꣣ग्निः꣢ । अ꣡ग्र꣢꣯म् । उ꣣ष꣡सा꣢म् । अ꣣शोचि ॥७०॥
स्वर रहित मन्त्र
इन्धे राजा समर्यो नमोभिर्यस्य प्रतीकमाहुतं घृतेन । नरो हव्येभिरीडते सबाध आग्निरग्रमुषसामशोचि ॥७०॥
स्वर रहित पद पाठ
इन्धे । राजा । सम् । अर्यः । नमोभिः । यस्य । प्रतीकम् । आहुतम् । आ । हुतम् । घृतेन । नरः । हव्येभिः । ईडते । सबाधः । स । बाधः । आ । अग्निः । अग्रम् । उषसाम् । अशोचि ॥७०॥
सामवेद - मन्त्र संख्या : 70
(कौथुम) पूर्वार्चिकः » प्रपाठक » 1; अर्ध-प्रपाठक » 2; दशतिः » 2; मन्त्र » 8
(राणानीय) पूर्वार्चिकः » अध्याय » 1; खण्ड » 7;
Acknowledgment
(कौथुम) पूर्वार्चिकः » प्रपाठक » 1; अर्ध-प्रपाठक » 2; दशतिः » 2; मन्त्र » 8
(राणानीय) पूर्वार्चिकः » अध्याय » 1; खण्ड » 7;
Acknowledgment
विषय - परमेश्वर की स्तुति
भावार्थ -
भा० = ( अर्य: ) = स्वामी ( राजा ) = सबसे अधिक कान्तिमान् ( नमोभिः ) = आदर वचनों से ( सम इन्धे ) = खूब प्रज्वलित होता है । ( यस्य ) = जिसका ( प्रतीकम् १ ) = स्वरूप ( घृतेन ) = घृत, स्नेह, कान्ति या पुष्टिकर पदार्थों से ( आहुतं ) = पूरित, हरा भरा है । उस ( उषसाम् अग्रं ) = उषाकाल में सब से पूर्व प्रकट होने वाले उस अग्नि को ( नरः ) = विद्वान् लोग ( सबाधः ) = उद्वेगों या क्लेशों या विघ्नों से बाधित होकर ( हव्येभिः ) = स्तुतियों से और उत्तम २ पदार्थों से ( ईडते ) = भजन करते हैं । अग्नि के पक्ष में - अग्नि अन्नों से प्रज्वलित होता है । रोगों से पीड़ित लोग उत्तम चरुओं से होमते हैं।
राजा के पक्ष में--राजा आदर वचनों से आवृत होता है और शत्रुओं से पीड़ित प्रजाजन उसकी स्तुति करते हैं ।
टिप्पणी -
७० - ‘आग्निरग्रम्' इति ऋ० ।
१. प्रतीकं नाम मुखं । मा० वि० ।
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर -
ऋषिः - वसिष्ठ:।
छन्द: - त्रिष्टुभ ।
इस भाष्य को एडिट करें