English
ऋग्वेद - मण्डल 8/ सूक्त 2/ मन्त्र 1
ऋषिः - मेधातिथिः काण्वः प्रियमेधश्चाङ्गिरसः
देवता - इन्द्र:
छन्दः - आर्षीगायत्री
स्वरः - षड्जः
इ॒दं व॑सो सु॒तमन्ध॒: पिबा॒ सुपू॑र्णमु॒दर॑म् । अना॑भयिन्ररि॒मा ते॑ ॥
स्वर सहित पद पाठइ॒दम् । व॒सो॒ इति॑ । सु॒तम् । अन्धः॑ । पिब॑ । सुऽपू॑र्णम् । उ॒दर॑म् । अना॑भयिन् । र॒रि॒म । ते॒ ॥
स्वर रहित मन्त्र
इदं वसो सुतमन्ध: पिबा सुपूर्णमुदरम् । अनाभयिन्ररिमा ते ॥
स्वर रहित पद पाठइदम् । वसो इति । सुतम् । अन्धः । पिब । सुऽपूर्णम् । उदरम् । अनाभयिन् । ररिम । ते ॥ ८.२.१
ऋग्वेद - मण्डल » 8; सूक्त » 2; मन्त्र » 1
अष्टक » 5; अध्याय » 7; वर्ग » 17; मन्त्र » 1
अष्टक » 5; अध्याय » 7; वर्ग » 17; मन्त्र » 1
विषयः - सर्वाणि शुभकर्माणि परमात्मने समर्पणीयानि ।
पदार्थः -
वसुः=सर्वस्मिन् जगति यो वसति स वसुः=सर्वव्यापी । यद्वा । वसु धनमस्यास्तीति वसुः=धनवान् । मत्वर्थीयस्य लोपः । यद्वा । वासयति जगदिदमिति वसुः=वासकः । यत् किमपि संसारे धनमस्ति तत् सर्वमीश्वरस्यातो वस्तुतः परमात्मैव धनवान् । यतस्तस्तैवेदं सर्वमस्त्यतस्तदीयमन्नं तस्मायेव समर्पणीयमित्यनयर्चा भगवानुपदिशति । अन्यच्च−ईश्वर इदं सृष्ट्वान्ते स्वयमेव संहरत्यत ऋषय उपनिषत्सु तं महाभक्षकत्वेन गायन्ति । इदं सर्वं खादन्नपि न स तृप्तिमायाति अतोऽपि यदन्नं मनुष्यहितकरं नास्ति तदपि तस्मायेव समर्पयति । अथ ऋगर्थः−हे वसो=हे महाधनसम्पन्न ! हे वासक ईश्वर ! इदम्=पुरतो दृश्यमानम् । सुतमभिषुतं=जगत्पोषणयज्ञाय स्वमेव निष्पादितम् । अन्धः=अन्धयति स्वप्रभावेण अत्तारम् ईदृशं यदन्नमस्ति । तत्त्वमेव । पिब=संहर । येन तवोदरं सुपूर्णं भवेदिति प्रेमवचनम् । हे अनाभयिन्=आबिभेतीति आभयी । न आभयी अनाभयी निर्भयः । तत्सम्बोधने । इतरेषां सर्वप्रकारान्नभक्षणे भयमस्ति खाद्यगुणान- भिज्ञत्वात् । न तथेश्वरोऽस्तीति अनाभयीति विशेषणम् । यतस्त्वमनाभयी अतस्तादृशमन्नम् । ते=तुभ्यम् । वयं विवेचकाः । ररिम=दद्मः । तादृशमन्धजनकमन्नमस्मत्तः संहरेति यावत् ॥१ ॥