English
ऋग्वेद - मण्डल 8/ सूक्त 3/ मन्त्र 22
ऋषिः - मेध्यातिथिः काण्वः
देवता - पाकस्थाम्नः कौरयाणस्य दानस्तुतिः
छन्दः - विराड्गायत्री
स्वरः - षड्जः
रोहि॑तं मे॒ पाक॑स्थामा सु॒धुरं॑ कक्ष्य॒प्राम् । अदा॑द्रा॒यो वि॒बोध॑नम् ॥
स्वर सहित पद पाठरोहि॑तम् । मे॒ । पाक॑ऽस्थामा । सु॒ऽधुर॑म् । क॒क्ष्य॒ऽप्राम् । अदा॑त् । रा॒यः । वि॒ऽबोध॑नम् ॥
स्वर रहित मन्त्र
रोहितं मे पाकस्थामा सुधुरं कक्ष्यप्राम् । अदाद्रायो विबोधनम् ॥
स्वर रहित पद पाठरोहितम् । मे । पाकऽस्थामा । सुऽधुरम् । कक्ष्यऽप्राम् । अदात् । रायः । विऽबोधनम् ॥ ८.३.२२
ऋग्वेद - मण्डल » 8; सूक्त » 3; मन्त्र » 22
अष्टक » 5; अध्याय » 7; वर्ग » 29; मन्त्र » 2
अष्टक » 5; अध्याय » 7; वर्ग » 29; मन्त्र » 2
विषयः - पुनस्तमर्थमाह ।
पदार्थः -
जीवेन किं धनं दत्तमस्तीति प्रदर्श्यते । यथा । अत्र मनोऽश्वरूपेण वर्ण्यते । पाकस्थामा=शारीरको जीवः । मे=मह्यम् । रोहितम्=लोहितवर्णं मनः । कार्य्यपरायणत्वेन रजो बाहुल्यात् मनसो लोहितत्वम् । अदात्=दत्तवानस्ति । मम संस्कृतो जीवात्मा मनो वशीकृत्य कार्यं साधयति । न मम मनः चञ्चलमस्ति । कीदृशम् । सुधुरम्=शोभनधुरम् । शोभना शरीररूपा धूर्यस्य । ऋक्पूरब्धू इत्यकारः समासान्तः । पुनः । कक्ष्यप्राम्=कक्ष्या बाहुमूलयोर्बध्यमाना रज्जुः । तस्याः । प्रातारम्=पूरयितारम् । ज्ञानविज्ञानैः सुपुष्टमित्यर्थः । प्रा पूरणे । पुनः कीदृशम् । रायः=ज्ञानविज्ञानरूपस्य धनस्य । विबोधनम्=विबोधयितृ ॥२२ ॥