English
Sidebar
सामवेद के मन्त्र
सामवेद - मन्त्रसंख्या 317
ऋषिः - सप्तगुराङ्गिरसः
देवता - इन्द्रः
छन्दः - त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
काण्ड नाम - ऐन्द्रं काण्डम्
1
ज꣣गृह्मा꣢ ते꣣ द꣡क्षि꣢णमिन्द्र꣣ ह꣡स्तं꣢ वसू꣣य꣡वो꣢ वसुपते꣣ व꣡सू꣢नाम् । वि꣣द्मा꣢꣫ हि त्वा꣣ गो꣡प꣢तिꣳ शूर꣣ गो꣡ना꣢म꣣स्म꣡भ्यं꣢ चि꣣त्रं꣡ वृष꣢꣯णꣳ र꣣यिं꣡ दाः꣢ ॥३१७॥
स्वर सहित पद पाठज꣣गृह्म꣢ । ते꣣ । द꣡क्षि꣢꣯णम् । इ꣣न्द्र । ह꣡स्त꣢꣯म् । व꣣सूय꣡वः꣢ । व꣣सुपते । वसु । पते । व꣡सू꣢꣯नाम् । वि꣣द्म꣢ । हि । त्वा꣣ । गो꣡प꣢꣯तिम् । गो । प꣣तिम् । शूर । गो꣡ना꣢꣯म् । अ꣣स्म꣡भ्य꣢म् । चि꣣त्र꣢म् । वृ꣡ष꣢꣯णम् । र꣣यि꣢म् । दाः꣣ ॥३१७॥
स्वर रहित मन्त्र
जगृह्मा ते दक्षिणमिन्द्र हस्तं वसूयवो वसुपते वसूनाम् । विद्मा हि त्वा गोपतिꣳ शूर गोनामस्मभ्यं चित्रं वृषणꣳ रयिं दाः ॥३१७॥
स्वर रहित पद पाठ
जगृह्म । ते । दक्षिणम् । इन्द्र । हस्तम् । वसूयवः । वसुपते । वसु । पते । वसूनाम् । विद्म । हि । त्वा । गोपतिम् । गो । पतिम् । शूर । गोनाम् । अस्मभ्यम् । चित्रम् । वृषणम् । रयिम् । दाः ॥३१७॥
सामवेद - मन्त्र संख्या : 317
(कौथुम) पूर्वार्चिकः » प्रपाठक » 4; अर्ध-प्रपाठक » 1; दशतिः » 3; मन्त्र » 5
(राणानीय) पूर्वार्चिकः » अध्याय » 3; खण्ड » 9;
Acknowledgment
(कौथुम) पूर्वार्चिकः » प्रपाठक » 4; अर्ध-प्रपाठक » 1; दशतिः » 3; मन्त्र » 5
(राणानीय) पूर्वार्चिकः » अध्याय » 3; खण्ड » 9;
Acknowledgment
विषय - इंद्र नावाने परमेश्वर, राजा व आचार्य यांना प्रार्थना -
शब्दार्थ -
(वसूनी वसुपते) समस्त भौतिक व आध्यात्मिक ऐश्वर्याचे अधिपती हे (इन्द्र) परमात्मा, हे राजा, हे आचार्य, (वसूयवः) धन, धान्य, राज्य, विद्या, शम, दम, वैराग्य आदी ऐश्वर्याची कामा करणारे आम्ही (दक्षिणं हस्तम्) तुमच्या उजव्या हाताला धरतो म्हणजे तुमच्या शरणी येतो. (तुमच्याजवळ हट्ट धरतो) हे (शूर) वीर परमेश्वर, राजा, आचार्य, आम्ही (त्वा) तुम्हाला (गोनां गोपतिम्) तुम्ही समस्त वाणी, इन्द्रियें, गौ, भूमी आदींचे स्वामी आहात, असे (विघ्न) जाणतो. आपण (अस्मभ्यम्) आम्हाला (चित्रम्) गुणांविषयी अद्भुत असे (वृषणम्) व्यक्ती, समाज, राष्ट्र वा जग यावर सुखाची वृष्टी करणारे ऐश्वर्य (दाः) प्रदान करा.।। ५।।
या मंत्रात अर्थश्लेष अलंकार आहे. ।। ५।।
भावार्थ - परमेश्वर, राजा, आचार्य हे सर्व अनेक प्रकारचे धन, धान्य, विद्या, आरोग्य, सत्य, अहिंसा, शम, दम, योगसिद्धी, चक्रवर्ती शक्य मोक्ष आदी ऐश्वर्याचे अधिपती आहेत. त्याच्या शरणी जाऊन, आश्रयात राहून आम्हीदेखील हे ऐश्वर्य प्राप्त करू या. ।। ५।।
इस भाष्य को एडिट करें