शब्दार्थ -
(केईम्) ते कोमते (व्यक्ताः) प्रकाशमान (नरः) नेता आहेत की जे (सनीडाः) समान आधार असणारे (रुद्रस्य मर्याः) रुद्राचे पुत्र म्हणविणारे आहेत ? ज्यांच्याकडे (स्वश्वाः) आपले उत्तम घोडे आहेत, असे कोण आहेत ? हा प्रश्न आहे, मंत्रातच त्याचे उत्तरही दिलेले आहे. ते खालीलप्रमाणे आहे - प्रथम अर्थ (प्राणपर) - (व्यक्ताः) विशेषत्वाने गतिमान, (नरः) शरीराचे नेता (समीडाः) शरीररूप समान गृहात राहणारे (रुद्रस्य मर्याः) रुद्रनामक मुख्य प्राणाचे सहघर आहेत - कोण आहेत ते ? ते आहेत - (स्वश्वाः) इंद्रियरूप उत्तम घोडे असणारे (मरुतः) प्राण, अपान, व्यान,उदान और समान नावाचे पंचप्राण।। (द्वितीय अर्थ) - (सैनिकपर) जे (व्यक्ताः) खांद्यावर बंदुका, पायात सैनिकी पादत्राण, छातीवर सन्मानसूचक पदके, भुजावर बोधलेले विद्युत - यंत्र (बॅटरी, फोन आदी), शिरांवर शिरस्त्राम, हे असे सैनिकाला आवश्यक चिहृ बाळगणारे असून (सनीडाः) राष्ट्ररूप गृहात (या सैनिकी छावण्यात) राहणारे कोण आहेत ? उत्तर - ते (रुद्रस्य मयाः) शत्रूला रडविणाऱ्या सेनापतीचे लोक (स्वश्वाः) उत्तम घोड्यांवर होऊन अथवा अग्नी, विद्युत संचालित युद्ध - रथ चालविणारे (मरुतः) राष्ट्राचे वीर सैनिक आहेत.।। ७।।

भावार्थ - ज्याप्रमाणे शरीररूप घरात बसून प्राण ज्या त्या अंगाला (नाक, कान, आदींना) त्यांचे त्यांचे कार्य वाटून देतो व स्वतःही प्रत्येक अंगात विद्यमान असतो. तद्वत राष्ट्रात सर्वत्र नेमून दिलेले सैनिक आपापल्या प्रदेशात राष्ट्राची, प्रजेची रक्षा करतात. यामुळे शरीरात प्राणांचा व राष्ट्रात सैनिकांचा उत्तम खाद्य, पेय आदी पदार्थांद्वारे यथोचित सत्कार केला पाहिजे.।। ७।।

इस भाष्य को एडिट करें