English
Sidebar
सामवेद के मन्त्र
सामवेद - मन्त्रसंख्या 536
ऋषिः - वसिष्ठो मैत्रावरुणिः
देवता - पवमानः सोमः
छन्दः - त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
काण्ड नाम - पावमानं काण्डम्
1
प्र꣡ हि꣢न्वा꣣नो꣡ ज꣢नि꣣ता꣡ रोद꣢꣯स्यो꣣ र꣢थो꣣ न꣡ वाज꣢꣯ꣳ सनि꣣ष꣡न्न꣢यासीत् । इ꣢न्द्रं꣣ ग꣢च्छ꣣न्ना꣡यु꣢धा स꣣ꣳशि꣡शा꣢नो꣣ वि꣢श्वा꣣ व꣢सु꣣ ह꣡स्त꣢योरा꣣द꣡धा꣢नः ॥५३६॥
स्वर सहित पद पाठप्र꣢ । हि꣣न्वानः꣢ । ज꣣निता꣢ । रो꣡द꣢꣯स्योः । र꣡थः꣢꣯ । न । वा꣡ज꣢꣯म् । स꣣निष꣢न् । अ꣣यासीत् । इ꣡न्द्र꣢꣯म् । ग꣡च्छ꣢꣯न् । आ꣡यु꣢꣯धा । सँ꣣शि꣡शा꣢नः । स꣣म् । शि꣡शा꣢꣯नः । वि꣡श्वा꣢꣯ । व꣡सु꣢꣯ । ह꣡स्त꣢꣯योः । आ꣣द꣡धा꣢नः । आ꣣ । द꣡धा꣢꣯नः ॥५३६॥
स्वर रहित मन्त्र
प्र हिन्वानो जनिता रोदस्यो रथो न वाजꣳ सनिषन्नयासीत् । इन्द्रं गच्छन्नायुधा सꣳशिशानो विश्वा वसु हस्तयोरादधानः ॥५३६॥
स्वर रहित पद पाठ
प्र । हिन्वानः । जनिता । रोदस्योः । रथः । न । वाजम् । सनिषन् । अयासीत् । इन्द्रम् । गच्छन् । आयुधा । सँशिशानः । सम् । शिशानः । विश्वा । वसु । हस्तयोः । आदधानः । आ । दधानः ॥५३६॥
सामवेद - मन्त्र संख्या : 536
(कौथुम) पूर्वार्चिकः » प्रपाठक » 6; अर्ध-प्रपाठक » 1; दशतिः » 5; मन्त्र » 4
(राणानीय) पूर्वार्चिकः » अध्याय » 5; खण्ड » 7;
Acknowledgment
(कौथुम) पूर्वार्चिकः » प्रपाठक » 6; अर्ध-प्रपाठक » 1; दशतिः » 5; मन्त्र » 4
(राणानीय) पूर्वार्चिकः » अध्याय » 5; खण्ड » 7;
Acknowledgment
विषय - सोम परमेश्वराचे वर्णन
शब्दार्थ -
(रोदस्योः) द्युलोक - पृथ्वी लोकाचा (जनिता) उत्पादक आणि (हिन्वानः) द्युलोकातील ग्रह - उपग्रहांना व पृथ्वीला गती देणारा सोम परमेश्वर (वाजम्) आत्मिक शक्ती (सनिषन्) देण्याच्या इच्छेने (प्र अयासीत्) उपासकांकडे प्रवृत्त होतो. (रथः न) जसे एक रथ (वाजम्) अन्न धान्य (वनिषन्) देण्यासाठी वा इकडून तिकडे नेण्यासाठी (प्र अयासीत) जातो. (तद्वत परमेश्वर उपासकाकडे आत्म बल देण्यासाठी जातो.) तो परमेश्वर (इन्द्रम्) जीवात्म्याकडे (गक्छन्) जाताना त्याची (आयुधा) अस्त्र शस्त्रे म्हणजे शत्रंचा (दुष्ट विचारांचा) वध करण्याची जी सादने शम, दम आदी आहेत, ती (सं शिशामः) यथोचित रीतीने तीक्ष्मण करीत (विश्वा वसुः) सर्व आध्यात्मिक संपदा उपासकाच्या (हस्तयोः) हाती (आदधानः) देतो.।। ४।।
भावार्थ - जसे एक रथ अन्न- धान्य आदी पदार्थ प्राप्त करण्याचे साधन बनतो, तसे परमात्मा आत्म्यासाठी प्रचुर बळ, वेग आदी प्राप्तीचे साधन होतो. ।। ४।
विशेष -
या मंत्रात ‘रथो न वाजम्’ आदी वाक्यांशात श्लिष्टोपमा लंकार आहे.।। ४।।