English
Sidebar
सामवेद के मन्त्र
सामवेद - मन्त्रसंख्या 561
ऋषिः - वेनो भार्गवः
देवता - पवमानः सोमः
छन्दः - जगती
स्वरः - निषादः
काण्ड नाम - पावमानं काण्डम्
1
इ꣡न्द्रा꣢य सोम꣣ सु꣡षु꣢तः꣣ प꣡रि꣢ स्र꣣वा꣡पामी꣢꣯वा भवतु꣣ र꣡क्ष꣢सा स꣣ह꣢ । मा꣢ ते꣣ र꣡स꣢स्य मत्सत द्वया꣣वि꣢नो꣣ द्र꣡वि꣢णस्वन्त इ꣣ह꣢ स꣣न्त्वि꣡न्द꣢वः ॥५६१॥
स्वर सहित पद पाठइ꣡न्द्रा꣢꣯य । सो꣣म । सु꣡षु꣢꣯तः । सु । सु꣣तः । प꣡रि꣢꣯ । स्र꣣व । अ꣡प꣢꣯ । अ꣡मी꣢꣯वा । भ꣣वतु । र꣡क्ष꣢꣯सा । स꣣ह꣢ । मा꣢ । ते꣣ । र꣡स꣢꣯स्य । म꣣त्सत । द्वयावि꣡नः꣢ । द्र꣡वि꣢꣯णस्वन्तः । इ꣣ह꣢ । स꣣न्तु । इ꣡न्द꣢꣯वः ॥५६१॥
स्वर रहित मन्त्र
इन्द्राय सोम सुषुतः परि स्रवापामीवा भवतु रक्षसा सह । मा ते रसस्य मत्सत द्वयाविनो द्रविणस्वन्त इह सन्त्विन्दवः ॥५६१॥
स्वर रहित पद पाठ
इन्द्राय । सोम । सुषुतः । सु । सुतः । परि । स्रव । अप । अमीवा । भवतु । रक्षसा । सह । मा । ते । रसस्य । मत्सत । द्वयाविनः । द्रविणस्वन्तः । इह । सन्तु । इन्दवः ॥५६१॥
सामवेद - मन्त्र संख्या : 561
(कौथुम) पूर्वार्चिकः » प्रपाठक » 6; अर्ध-प्रपाठक » 2; दशतिः » 2; मन्त्र » 8
(राणानीय) पूर्वार्चिकः » अध्याय » 5; खण्ड » 9;
Acknowledgment
(कौथुम) पूर्वार्चिकः » प्रपाठक » 6; अर्ध-प्रपाठक » 2; दशतिः » 2; मन्त्र » 8
(राणानीय) पूर्वार्चिकः » अध्याय » 5; खण्ड » 9;
Acknowledgment
विषय - ब्रह्मानन्दरसाच्या प्रवाहासाठी प्रार्थना
शब्दार्थ -
हे (सोमड परब्रह्म परमेश्वर, (सुषुतः) ध्यानाद्वारे चांगल्याप्रकारे गाळून घेतलेले अर्थात प्राप्त केलेले आपण (इन्द्रायः) आत्म्यासा (परिस्रव)परिस्रुत व्हा- माझ्या आत्म्यात आनंद-रस प्रवाहित करा. तुमच्या साहाय्याने (रक्षसासह) काम, क्रोध आदी राक्षसांसह (अमीधा) मनाला संताप देणारे रोग (अप भवतु) आमच्यापासून दूर जावोत. (द्वयाविनः) मनात एक आणि वाणीत वेगळेच अशाप्रकारचे दोन-दोन आचरण करणारे (धूर्त, कपटी लोकांना (ते) तुमच्या त्या आनंद-रसाचा (मा मत्सत) आस्वाद घेता येऊ नये, असे करा. (इह) इथे म्हणजे सरळ साधे स्वभाव असलेल्या आम्ही उपासकांच्या हृदयात (इन्द्रवः) आर्द्र करणारे ब्रह्मानंद-रस (द्रविणस्तन्तः) समृद्ध व सबळ (सन्तु) व्हावेत (आमच्या हृदयात पुरेपूर आनंद प्राप्त व्हावा) ।।८।।
भावार्थ - सरळ, स्वभावाचे लोकच ब्रह्मानंद-रस प्राप्तीसाठी पात्र ठरतात. कुटिल आचरण करणारे, ठक वा कपटी लोक त्या रसाचा कदापि अनुभव घेऊ शकत नाहीत.।।८।।
विशेष -
या मंत्र ‘स’ वर्णाची अनेकवेळा आवृत्ती असल्यामुळे येथे वृत्यनुप्रास अलंकार आहे.।।८।।