शब्दार्थ -
(पहिला अर्थ - जिवात्म्याविषयी) (कवे) बुद्धीमान आणि दूरद्रष्टा (सोम) तसेच चंद्राप्रमाणे क्रमाक्रमाने उन्नती वा प्रगतीकडे जाणाऱ्या हे जीवात्मा, तू (दिवा) दिव्य परमेश्वराच्या ज्योतीशी (संजग्मान:) संयुक्त होळ म्हणजे परमात्म्याशी आपले नाते जोडत (स्वस्तये) अधिक उत्कृष्ट जीवनासाठी (ऋधक) उन्नती करीत जा आणि या उपायाने (सुर्य:) सुर्याप्रमाणे प्रकाशमान होत (हशे) मुक्तीचा मार्ग शोधण्यासाठी प्रयत्नशील राहा. (तात्पर्य) मोक्ष आणि श्रेष्ठ जीवन प्राप्त करण्यासाठी प्रत्येक मुमुक्षु वा सुस्वार्थी व्यक्तीने ईश्वराशी नाते जोडावे त्याचे सतत ध्यान करीत असावे. दुसरा अर्थ : चंद्रमा विषयी (कवे) पृथ्वीची परिक्रमा करणाऱ्या हे (सोम) चंद्रा, तू (दिवा) सुर्याच्या प्रकाशाशी (संजग्यान:) संयुक्त होत (स्वस्तये) आम्हा पृथ्वीवासियांच्या सुखाकरिता (ऋधक) एका एका कलेने वाढत जा आणि पौर्णिमेच्या दिवशी (सुर्य:) सुर्याप्रमाणे पूर्ण प्रभामंडळ प्राप्त करीत (दृशे) अंधकार दूर होऊन आम्ही पाहू शकू, यासाठी तू (---) भूमंडळावर आपल्या ज्योत्स्नेचा प्रसार कर.।।३।। या मंत्रात श्लेषालंकार आहे. (म्हणजे श्लेषाने सोम शब्दाचे दोन अर्थ आहेत, म्हणून शब्दांचेही दोन अर्थ होत आहेत.) (सूर्य:) या शब्दात लुब्तोपमा अलंकार आहे. म्हणजे उपमा वाचक शब्द इव, नत आदि इर्थ नाही. तो शब्द लुप्त आहे. चंद्राच्या पक्षी जड वस्तुत चेतनाप्रमाणे कार्य दाखविले आहे. हा प्रयोगही अलंकारीक आहे.

भावार्थ - ज्याप्रमाणे सुर्यापासून प्रकाश घेऊन चंद्र प्रकाशित होतो, तद्वत परमेश्वरापासून प्रेरणा घेऊन आम्ही आपले जीवन उज्ज्वल बनवावे. ।।३।।

इस भाष्य को एडिट करें