Sidebar
सामवेद के मन्त्र
सामवेद - मन्त्रसंख्या 677
ऋषिः - उशना काव्यः
देवता - पवमानः सोमः
छन्दः - त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
काण्ड नाम -
1
प्र꣡ तु द्र꣢꣯व꣣ प꣢रि꣣ को꣢शं꣣ नि꣡ षी꣢द꣣ नृ꣡भिः꣢ पुना꣣नो꣢ अ꣣भि꣡ वाज꣢꣯मर्ष । अ꣢श्वं꣣ न꣡ त्वा꣢ वा꣣जि꣡नं꣢ म꣣र्ज꣢य꣣न्तो꣡ऽच्छा꣢ ब꣣र्ही꣡ र꣢श꣣ना꣡भि꣢र्नयन्ति ॥६७७॥
स्वर सहित पद पाठप्र꣢ । तु । द्र꣣व । प꣡रि꣢꣯ । कोशम् । नि । सी꣣द । नृ꣡भिः꣢꣯ । पु꣡नानः꣢ । अ꣣भि꣢ । वा꣡ज꣢꣯म् । अ꣣र्ष । अ꣡श्व꣢꣯म् । न । त्वा꣣ । वाजि꣡न꣢म् । म꣣र्ज꣡य꣢न्तः । अ꣡च्छ꣢꣯ । ब꣣र्हिः꣡ । र꣣शना꣡भिः꣢ । न꣣यन्ति ॥६७७॥
स्वर रहित मन्त्र
प्र तु द्रव परि कोशं नि षीद नृभिः पुनानो अभि वाजमर्ष । अश्वं न त्वा वाजिनं मर्जयन्तोऽच्छा बर्ही रशनाभिर्नयन्ति ॥६७७॥
स्वर रहित पद पाठ
प्र । तु । द्रव । परि । कोशम् । नि । सीद । नृभिः । पुनानः । अभि । वाजम् । अर्ष । अश्वम् । न । त्वा । वाजिनम् । मर्जयन्तः । अच्छ । बर्हिः । रशनाभिः । नयन्ति ॥६७७॥
सामवेद - मन्त्र संख्या : 677
(कौथुम) उत्तरार्चिकः » प्रपाठक » 1; अर्ध-प्रपाठक » 1; दशतिः » ; सूक्त » 10; मन्त्र » 1
(राणानीय) उत्तरार्चिकः » अध्याय » 1; खण्ड » 3; सूक्त » 3; मन्त्र » 1
Acknowledgment
(कौथुम) उत्तरार्चिकः » प्रपाठक » 1; अर्ध-प्रपाठक » 1; दशतिः » ; सूक्त » 10; मन्त्र » 1
(राणानीय) उत्तरार्चिकः » अध्याय » 1; खण्ड » 3; सूक्त » 3; मन्त्र » 1
Acknowledgment
विषय - प्रथम ऋचेची व्याख्या पूर्वार्चिक भागात क्र. ५२३ वर केलेली आहे. तिथे या ऋचेचा अर्थ जीवात्म्यास उद्बोधन या रूपात केला आहे. इथे शिष्याला उद्देशून म्हटले आहे.
शब्दार्थ -
हे शिष्य, तू (तु) लवकरात लवकर (प्र द्रव) उन्नत वा सुसंस्कारीत, विद्याज्ञान होण्यासाठी प्रयत्न कर. यासाठी कौशम ज्ञानाचा जो भांडार त्या गुरूजवळ परि निषीद) जाऊन बैस. (नृभि:) समाजातील नेता प्रमुख लोकांनी (पुनान:) तुला पवित्र वा प्रशंसित केले आहे. (वाजम्) तू शारीरिक आणि आत्मिक बळ (अभ्यर्ष) प्राप्त कर. हे गुरूजन (वाजिनम्) शक्तिमान ग्रहणशील अशा (त्वा) तुला (मर्जयन्त:) शुद्द करीत करीत (म्हणजे ज्ञानाने पवित्र करीत) (रशनाभि:) अनेक आवश्यक नियमांत वा मर्यादेत ठेवीत (बर्हि: अच्छ) ज्ञानकांडाकडे व कर्मकांडाकडे नयन्ति प्रेरित करतील. कशाप्रकारे? की (न) जसे (वजिनम् अश्वे) बलवान अश्वाला योद्धे (रशनाभि:) लगामाद्वारे नियंत्रित करीत (बर्हि:अच्छ) युद्धक्षेत्राकडे (नयन्ति) घेऊन जातात. ।।१।।
भावार्थ - गुरूजनांचे आम्हा सर्वांवर थोर उपकार आहेत. कारण त्यांच्या प्रेरणा व मार्गदर्शनामुळे आम्ही प्रबोधजन विद्यावान होऊ शकतो. तपस्वी तसेच पवित्राचरणवान होऊन आपली उन्नती साध्य करतो वा करू शकतो. ।।१।।
विशेष -
या मंत्रात श्लिष्येपमा अलंकार आहे.