ऋग्वेद - मण्डल 3/ सूक्त 34/ मन्त्र 2
ऋषिः - गोपवन आत्रेयः सप्तवध्रिर्वा
देवता - इन्द्र:
छन्दः - त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
म॒खस्य॑ ते तवि॒षस्य॒ प्र जू॒तिमिय॑र्मि॒ वाच॑म॒मृता॑य॒ भूष॑न्। इन्द्र॑ क्षिती॒नाम॑सि॒ मानु॑षीणां वि॒शां दैवी॑नामु॒त पू॑र्व॒यावा॑॥
स्वर सहित पद पाठम॒खस्य॑ । ते॒ । त॒वि॒षस्य॑ । प्र । जू॒तिम् । इय॑र्मि । वाच॑म् । अ॒मृता॑य । भूष॑न् । इन्द्र॑ । क्षि॒ती॒नाम् । अ॒सि॒ । मानु॑षीणाम् । वि॒शाम् । दैवी॑नाम् । उ॒त । पू॒र्व॒ऽयावा॑ ॥
स्वर रहित मन्त्र
मखस्य ते तविषस्य प्र जूतिमियर्मि वाचममृताय भूषन्। इन्द्र क्षितीनामसि मानुषीणां विशां दैवीनामुत पूर्वयावा॥
स्वर रहित पद पाठमखस्य। ते। तविषस्य। प्र। जूतिम्। इयर्मि। वाचम्। अमृताय। भूषन्। इन्द्र। क्षितीनाम्। असि। मानुषीणाम्। विशाम्। दैवीनाम्। उत। पूर्वऽयावा॥
ऋग्वेद - मण्डल » 3; सूक्त » 34; मन्त्र » 2
अष्टक » 3; अध्याय » 2; वर्ग » 15; मन्त्र » 2
अष्टक » 3; अध्याय » 2; वर्ग » 15; मन्त्र » 2
Subject [विषय - स्वामी दयानन्द] - Something important about the relation between the king and his subjects has been told.
Translation [अन्वय - स्वामी दयानन्द] - O Indra (giver of great wealth)! adoring my speech for the attainment of abiding happiness and joy, I praise the quickness or impetus of your coordinated joint and proper action and strength. You are the lord or ruler of your subjects consistent with the welfare policies of the common men as well as persons of divine nature. You are yourself blessed with good knowledge and humility. Therefore, you are to be honored by all gentlemen.
Commentator's Notes [पदार्थ - स्वामी दयानन्द] -
N/A
Purport [भावार्थ - स्वामी दयानन्द] - The officers of the State and the people should not flout the righteous instructions of the duly elected representatives of the State. Moreover, the President should constantly protects by performing the right actions.
Foot Notes - (मखस्य ) प्राप्तस्य सङ्गतस्य व्यवहारस्य । मख इति यज्ञनाम (NG 3,17) Of coordinated, joint and proper action. = (क्षितीनाम) स्वराज्ये निवसन्तीनाम्। (क्षितीणाम्) क्षितयः इति मनुष्य नाम (NG 2,3) क्षितिरीति पृथ्वीनाम (NG 1,1) = Of the subjects living in one's State. (अमृताय ) अविना शिसुखाय । = For the attainment of abiding and eternal happiness. (पूर्वयावा ) प्राचीनराजनीति प्राप्तः । = Conversant with the consistent politics with the background of past links.
इस भाष्य को एडिट करें