ऋग्वेद - मण्डल 3/ सूक्त 53/ मन्त्र 1
ऋषिः - गोपवन आत्रेयः सप्तवध्रिर्वा
देवता - इन्द्रापर्वतौ
छन्दः - निचृत्त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
इन्द्रा॑पर्वता बृह॒ता रथे॑न वा॒मीरिष॒ आ व॑हतं सु॒वीराः॑। वी॒तं ह॒व्यान्य॑ध्व॒रेषु॑ देवा॒ वर्धे॑थां गी॒र्भिरिळ॑या॒ मद॑न्ता॥
स्वर सहित पद पाठइन्द्रा॑पर्वता । बृ॒ह॒ता । रथे॑न । वा॒मीः । इषः॑ । आ । व॒ह॒त॒म् । सु॒ऽवीराः॑ । वी॒तम् । ह॒व्यानि॑ । अ॒ध्व॒रेषु॑ । दे॒वा॒ । वर्धे॑थाम् । गीः॒ऽभिः । इळि॑या । मद॑न्ता ॥
स्वर रहित मन्त्र
इन्द्रापर्वता बृहता रथेन वामीरिष आ वहतं सुवीराः। वीतं हव्यान्यध्वरेषु देवा वर्धेथां गीर्भिरिळया मदन्ता॥
स्वर रहित पद पाठइन्द्रापर्वता। बृहता। रथेन। वामीः। इषः। आ। वहतम्। सुऽवीराः। वीतम्। हव्यानि। अध्वरेषु। देवा। वर्धेथाम्। गीःऽभिः। इळया। मदन्ता॥
ऋग्वेद - मण्डल » 3; सूक्त » 53; मन्त्र » 1
अष्टक » 3; अध्याय » 3; वर्ग » 19; मन्त्र » 1
अष्टक » 3; अध्याय » 3; वर्ग » 19; मन्त्र » 1
Subject [विषय - स्वामी दयानन्द] - The duties of kings and army are told.
Translation [अन्वय - स्वामी दयानन्द] - O President of the State and Commander-in-chief of the Army! you are like the lightning and cloud tra travelling in a spacious car, leading delightful life with articles of food and good progeny. Put acceptable good oblations in the Yajna (non-violent and inviolable sacrifices). Being bestowers of divine happiness, desiring the welfare of all with the speech illuminating the teachings of all shastras, (religious texts), you ever grow harmoniously.
Commentator's Notes [पदार्थ - स्वामी दयानन्द] -
N/A
Purport [भावार्थ - स्वामी दयानन्द] - Officers of the State and army ! as the clouds protect all rivers, tanks, ponds and herbs, in the same manner, the commanders and officers of the army should satisfy all members of the army and public with sufficient quantity of all necessary articles, and the warriors of the army should destroy all their enemies. Thus, all persons experienced in the science of war and administration get their desires fulfilled.
Foot Notes - (इन्द्रापर्वता ) विद्यन्मेधाविव राज्यसेनाधीशौ । स्तनयित्नुरेवेन्द्रः ( Stph 11, 6, 3, 9 )।स्तनयद्वा इन्द्रस्यरूपम् (Aitariya nyak a 1, 2.) पर्वतइति मेघनाम (N.G. 1, 10) =The President or the State and Commander-in chief of the army comparable to lightening and cloud. (इलया) सर्वशास्त्रप्रकाशिकया वाचा । इलेति वाङ्नाम (N.G. 3,5) = With the speech illuminating the teachings of all Shastras. (मदन्ता) कामयमानो विद्वांसौ। = Learned men desiring the welfare of all (अध्वरेषु) अहिंसनीयेषु यज्ञेषु । अध्वर इति यज्ञ नाम (N.G. 3, 17 ) अध्वर इति यज्ञनाम ध्वरति हिंसाकर्मा तत्प्रतिषेध: (NKT, 1, 7 ) = In the Yajnas which are non-violent.
इस भाष्य को एडिट करें