English
ऋग्वेद - मण्डल 5/ सूक्त 3/ मन्त्र 1
ऋषिः - वसुश्रुत आत्रेयः
देवता - अग्निः
छन्दः - निचृत्पङ्क्ति
स्वरः - पञ्चमः
त्वम॑ग्ने॒ वरु॑णो॒ जाय॑से॒ यत्त्वं मि॒त्रो भ॑वसि॒ यत्समि॑द्धः। त्वे विश्वे॑ सहसस्पुत्र दे॒वास्त्वमिन्द्रो॑ दा॒शुषे॒ मर्त्या॑य ॥१॥
स्वर सहित पद पाठत्वम् । अ॒ग्ने॒ । वरु॑णः । जाय॑से । यत् । त्वम् । मि॒त्रः । भ॒व॒सि॒ । यत् । सम्ऽइ॑द्धः । त्वे । विश्वे॑ । स॒ह॒सः॒ । पु॒त्र॒ । दे॒वाः । त्वम् । इन्द्रः॑ । दा॒शुषे॑ । मर्त्या॑य ॥
स्वर रहित मन्त्र
त्वमग्ने वरुणो जायसे यत्त्वं मित्रो भवसि यत्समिद्धः। त्वे विश्वे सहसस्पुत्र देवास्त्वमिन्द्रो दाशुषे मर्त्याय ॥१॥
स्वर रहित पद पाठत्वम्। अग्ने। वरुणः। जायसे। यत्। त्वम्। मित्रः। भवसि। यत्। सम्ऽइद्धः। त्वे इति। विश्वे। सहसः। पुत्र। देवाः। त्वम्। इन्द्रः। दाशुषे। मर्त्याय ॥१॥
ऋग्वेद - मण्डल » 5; सूक्त » 3; मन्त्र » 1
अष्टक » 3; अध्याय » 8; वर्ग » 16; मन्त्र » 1
अष्टक » 3; अध्याय » 8; वर्ग » 16; मन्त्र » 1
Subject [विषय - स्वामी दयानन्द] - The duties of a ruler are told.
Translation [अन्वय - स्वामी दयानन्द] - O learned ruler ! O protector of strength all enlightened persons are pleased with you when being a friend you are illumined or enlightened; when you take the form of Varuna-the best acceptable and the fastener of the wicked, and when being Indra you become the giver of wealth. You give the wealth thus to him, who deserves your help and encouragement.
Commentator's Notes [पदार्थ - स्वामी दयानन्द] -
N/A
Purport [भावार्थ - स्वामी दयानन्द] - O ruler! let that man ever maintain friendship with you, even if you are his friend, foe or indifferent. You should also be friendly to all.
Foot Notes - (वरुणः) दुष्टानां बन्धकृच्छेष्ठः । अनृते खलु वै क्रियमाणे वरुणो गृह्णाति (Taittiriya 1, 7, 2, 6) वरुणो वा एते गृह्वाति यः पाम्मना गृहीतो भवति (Stph 12, 7, 2, 17 ) = The best binder (fastener) of the wickeds. (इन्द्र) ऐश्वर्यदाता । इदि परमंश्यर्ये (भ्वा० ) । = Giver of health. (दाशुषे ) दातुं योग्याय । दाशु दाने (भ्वा) = Deserving donation or help.
इस भाष्य को एडिट करें