ऋग्वेद - मण्डल 5/ सूक्त 63/ मन्त्र 4
ऋषिः - अर्चनाना आत्रेयः
देवता - मित्रावरुणौ
छन्दः - निचृज्जगती
स्वरः - निषादः
मा॒या वां॑ मित्रावरुणा दि॒वि श्रि॒ता सूर्यो॒ ज्योति॑श्चरति चि॒त्रमायु॑धम्। तम॒भ्रेण॑ वृ॒ष्ट्या गू॑हथो दि॒वि पर्ज॑न्य द्र॒प्सा मधु॑मन्त ईरते ॥४॥
स्वर सहित पद पाठमा॒या । वा॒म् । मि॒त्रा॒व॒रु॒णा॒ । दि॒वि । श्रि॒ता । सूर्यः॑ । ज्योतिः॑ । च॒र॒ति॒ । चि॒त्रम् । आयु॑धम् । तम् । अ॒भ्रेण॑ । वृ॒ष्ट्या । गू॒ह॒थः॒ । दि॒वि । पर्ज॑न्य । द्र॒प्सा । मधु॑ऽमन्तः । ई॒र॒ते॒ ॥
स्वर रहित मन्त्र
माया वां मित्रावरुणा दिवि श्रिता सूर्यो ज्योतिश्चरति चित्रमायुधम्। तमभ्रेण वृष्ट्या गूहथो दिवि पर्जन्य द्रप्सा मधुमन्त ईरते ॥४॥
स्वर रहित पद पाठमाया। वाम्। मित्रावरुणा। दिवि। श्रिता। सूर्यः। ज्योतिः। चरति। चित्रम्। आयुधम्। तम्। अभ्रेण। वृष्ट्या। गूहथः। दिवि। पर्जन्य। द्रप्साः। मधुऽमन्तः। ईरते ॥४॥
ऋग्वेद - मण्डल » 5; सूक्त » 63; मन्त्र » 4
अष्टक » 4; अध्याय » 4; वर्ग » 1; मन्त्र » 4
अष्टक » 4; अध्याय » 4; वर्ग » 1; मन्त्र » 4
Subject [विषय - स्वामी दयानन्द] - The same subject of Mitrāvarunau is dealt.
Translation [अन्वय - स्वामी दयानन्द] - O king and minister ! you are dear like Prana and Udana (two vital breaths). Your intellect which is meditating on the nature of electricity attains (invents) a wonderful radiant weapon. Cover it with cloud and rains. O man benevolent like a cloud! men who are doer of sweet deeds and therefore charming move about in the light of the sun. You should also know and follow them.
Commentator's Notes [पदार्थ - स्वामी दयानन्द] -
N/A
Purport [भावार्थ - स्वामी दयानन्द] - Those kings and ministers advance happiness who are of fiery and cool temperaments like the sun and the moon, very wise and sustainers of the people like rains.
Translator's Notes -
So द्वप्सा : may mean charming and delightful. Covering the air with cloud and rain may mean-not using it unnecessarily and using it only for the destruction of the wicked people.
Foot Notes - दिवि) 1. विद्युति | = In electricity. (दिवि 7 सूर्यप्रकाशे । दिवृधातोद्युत्यर्थमादाय व्याख्या = In the light of the sun. (द्रप्सा:) विमोहकारका: । द्रप-हर्ष मोहनयो: (दिवा० ) = Charming.
इस भाष्य को एडिट करें