ऋग्वेद - मण्डल 6/ सूक्त 38/ मन्त्र 1
ऋषिः - भरद्वाजो बार्हस्पत्यः
देवता - इन्द्र:
छन्दः - निचृत्त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
अपा॑दि॒त उदु॑ नश्चि॒त्रत॑मो म॒हीं भ॑र्षद्द्यु॒मती॒मिन्द्र॑हूतिम्। पन्य॑सीं धी॒तिं दैव्य॑स्य॒ याम॒ञ्जन॑स्य रा॒तिं व॑नते सु॒दानुः॑ ॥१॥
स्वर सहित पद पाठअपा॑त् । इ॒तः । उत् । ऊँ॒ इति॑ । नः॒ । चि॒त्रऽत॑मः । म॒हीम् । भ॒र्ष॒त् । द्यु॒ऽमती॑म् । इन्द्र॑ऽहूतिम् । पन्य॑सीम् । धी॒तिम् । दैव्य॑स्य । याम॑न् । जन॑स्य । रा॒तिम् । व॒न॒ते॒ । सु॒ऽदानुः॑ ॥
स्वर रहित मन्त्र
अपादित उदु नश्चित्रतमो महीं भर्षद्द्युमतीमिन्द्रहूतिम्। पन्यसीं धीतिं दैव्यस्य यामञ्जनस्य रातिं वनते सुदानुः ॥१॥
स्वर रहित पद पाठअपात्। इतः। उत्। ऊँ इति। नः। चित्रऽतमः। महीम्। भर्षत्। द्युऽमतीम्। इन्द्रऽहूतिम्। पन्यसीम्। धीतिम्। दैव्यस्य। यामन्। जनस्य। रातिम्। वनते। सुऽदानुः ॥१॥
ऋग्वेद - मण्डल » 6; सूक्त » 38; मन्त्र » 1
अष्टक » 4; अध्याय » 7; वर्ग » 10; मन्त्र » 1
अष्टक » 4; अध्याय » 7; वर्ग » 10; मन्त्र » 1
Subject [विषय - स्वामी दयानन्द] - What kind of an enlightened person should be served by men—is told?
Translation [अन्वय - स्वामी दयानन्द] - That enlightened person is auspicious, who is free from all ignorance, endowed with wonderful merits, actions and temperament, good donor and who upholds that intellect, which is full of the light of true knowledge, revealer of great wealth and admirable steadfast wisdom of the person of divine virtues, great speech and charity given while walking on the path of righteousness.
Commentator's Notes [पदार्थ - स्वामी दयानन्द] -
N/A
Purport [भावार्थ - स्वामी दयानन्द] - O men! that absolutely truthful enlightened person alone is worthy of respect, who is king to all, is giver of knowledge, is free from deceit and he has good outlook in life and loving sight (epleasing appearance).
Foot Notes - (महीम्) महतींवाचम् । महतीति वाङ्नाम (NG 1, 11) ।= Great or admirable speech. (पन्यसीम् ) प्रशंसनीयाम् । पन-व्यवहारे स्तुतो च (भ्वा०) अत्रस्तुत्यर्थ -हु-दानादनयो: आदानेच अन्नदानार्थकः । (अपात्व) अविद्यमानाः पादा यस्य सः इति महर्षि दयानन्यभाष्ये अनिव्याशूचि दु:खानात्मसु नित्य शुचि सुखा व्याख्यातिविधेति योग सते भाष्ये महर्षि वेदव्यासवचनम् एषा चतुष्पदी अविधा एते sविद्याया श्रुत्वारः पादान विद्यन्ते यस्यसः अप्तत् ज्ञानी अतएव ऋ १ १५२, ३ भाष्ये महर्षि व्याख्यानम् अपात् अविद्यमानाः पादायस्याः सा विद्या एतबुद्धाभाषाभाष्ये 'पेरो से रहित' इति विद्वद् विशेषणमुपरुस्जेनकमेव । = Praiseworthy. (इन्द्रहूतिम् ) परमैश्वय्यंप्रकाशिकाम् । = Revealer of good and great wealth.
इस भाष्य को एडिट करें