ऋग्वेद - मण्डल 6/ सूक्त 66/ मन्त्र 10
ऋषिः - भरद्वाजो बार्हस्पत्यः
देवता - मरुतः
छन्दः - भुरिक्पङ्क्ति
स्वरः - पञ्चमः
त्विषी॑मन्तो अध्व॒रस्ये॑व दि॒द्युत्तृ॑षु॒च्यव॑सो जु॒ह्वो॒३॒॑ नाग्नेः। अ॒र्चत्र॑यो॒ धुन॑यो॒ न वी॒रा भ्राज॑ज्जन्मानो म॒रुतो॒ अधृ॑ष्टाः ॥१०॥
स्वर सहित पद पाठत्विषि॑ऽमन्तः । अ॒ध्व॒रस्य॑ऽइव । दि॒द्युत् । तृ॒षु॒ऽच्यव॑सः । जु॒ह्वः॑ । न । अ॒ग्नेः । अ॒र्चत्र॑यः । धुन॑यः । न । वी॒राः । भ्राज॑त्ऽजन्मानः । म॒रुतः॑ । अधृ॑ष्टाः ॥
स्वर रहित मन्त्र
त्विषीमन्तो अध्वरस्येव दिद्युत्तृषुच्यवसो जुह्वो३ नाग्नेः। अर्चत्रयो धुनयो न वीरा भ्राजज्जन्मानो मरुतो अधृष्टाः ॥१०॥
स्वर रहित पद पाठत्विषिऽमन्तः। अध्वरस्यऽइव। दिद्युत्। तृषुऽच्यवसः। जुह्वः। न। अग्नेः। अर्चत्रयः। धुनयः। न। वीराः। भ्राजत्ऽजन्मानः। मरुतः। अधृष्टाः ॥१०॥
ऋग्वेद - मण्डल » 6; सूक्त » 66; मन्त्र » 10
अष्टक » 5; अध्याय » 1; वर्ग » 8; मन्त्र » 5
अष्टक » 5; अध्याय » 1; वर्ग » 8; मन्त्र » 5
Subject [विषय - स्वामी दयानन्द] - How should brave men be made like whom is told.
Translation [अन्वय - स्वामी दयानन्द] - Achieve victory with the help of those brave persons, who are bright like the tongues of fire impetuous in their onset shaking their enemies, prompt in marching or shining with knowledge humility and other virtues, whose birth (life) is splendid, who are invincible, mighty like the wind and embodiment of light.
Commentator's Notes [पदार्थ - स्वामी दयानन्द] -
N/A
Purport [भावार्थ - स्वामी दयानन्द] - O king and officers of the State! as the flames of the Yajna (non-violent sacrifice) go soon to the firmament, in the same manner, those who are under training for warfare, can soon go to the battlefield for achieving victory. As by oblations- the fire is kindled, so by training and honor the army of the brave persons should be kindled (encouraged and strengthened). As there are flames and sounds of the fire, so the luster and sounds of your army should be great.
Foot Notes - (त्विषीमन्तः) विद्याविनयादिप्रकाशयुक्ताः । त्विष-दीप्तौ। (भ्वा.) । = Shining with knowledge, humility and other virtues. (तुषुच्यत्रसः) तृषु क्षिप्र ये च्यवन्ते गच्छन्ति । तृषु इति क्षिप्रनाम (NG 2, 15)। = who are prompt in marching. (दिद्युत्) प्रकाशः । विद्युत् इति वज्रनाम (NG 2, 20)। = light, so it may also mean who have power like the thunderbolt. (मरुतः) वायुवद्बलिष्ठा मनुष्या:। = men mighty, like the wind मरुत इति पदनाम (NG 5,5 ) अनेनगमनागमन क्रिया प्रापकः वा पदौ गृह्यन्ते । अत्र वायुवद् बलिष्ठाः । मरुतो मितराविणो । महद्रवन्तीति वा (NKT 11, 2, 13)।
इस भाष्य को एडिट करें