ऋग्वेद - मण्डल 6/ सूक्त 66/ मन्त्र 11
ऋषिः - भरद्वाजो बार्हस्पत्यः
देवता - मरुतः
छन्दः - निचृत्त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
तं वृ॒धन्तं॒ मारु॑तं॒ भ्राज॑दृष्टिं रु॒द्रस्य॑ सू॒नुं ह॒वसा वि॑वासे। दि॒वः शर्धा॑य॒ शुच॑यो मनी॒षा गि॒रयो॒ नाप॑ उ॒ग्रा अ॑स्पृध्रन् ॥११॥
स्वर सहित पद पाठतम् । वृ॒धन्त॑म् । मारु॑तम् । भ्राज॑त्ऽऋष्टिम् । रु॒द्रस्य॑ । सू॒नुम् । ह॒वसा॑ । आ । वि॒वा॒से॒ । दि॒वः । शर्धा॑य । शुच॑यः । म॒नी॒षा । गि॒रयः॑ । न । आपः॑ । उ॒ग्राः । अ॒स्पृ॒ध्र॒न् ॥
स्वर रहित मन्त्र
तं वृधन्तं मारुतं भ्राजदृष्टिं रुद्रस्य सूनुं हवसा विवासे। दिवः शर्धाय शुचयो मनीषा गिरयो नाप उग्रा अस्पृध्रन् ॥११॥
स्वर रहित पद पाठतम्। वृधन्तम्। मारुतम्। भ्राजत्ऽऋष्टिम्। रुद्रस्य। सूनुम्। हवसा। आ। विवासे। दिवः। शर्धाय। शुचयः। मनीषा। गिरयः। न। आपः। उग्राः। अस्पृध्रन् ॥११॥
ऋग्वेद - मण्डल » 6; सूक्त » 66; मन्त्र » 11
अष्टक » 5; अध्याय » 1; वर्ग » 8; मन्त्र » 6
अष्टक » 5; अध्याय » 1; वर्ग » 8; मन्त्र » 6
Subject [विषय - स्वामी दयानन्द] - What kind of man should be appointed an officer and with whom is further told.
Translation [अन्वय - स्वामी दयानन्द] - I serve with acceptance that son of a man, who has observed Brahmacharya (abstinence ) up to the age of forty four years, who has splendor in his eyes, who is advanced in knowledge and power and who increases the strength of others, who are pure, wise, controllers of mind, fierce for the wicked, benevolent and exalted like the clouds and nourisher like the waters, who combat with the wicked foes for the strength of a desirable good person.
Commentator's Notes [पदार्थ - स्वामी दयानन्द] -
N/A
Purport [भावार्थ - स्वामी दयानन्द] - There is Upamalankar or simile used in the mantra. If a king governs with the help of those persons, who are exalted and like the cloud and cherishers of the people, who are nourishers and pure hearted like the water, splendid and increasers af the desirable strength, then there may not be defeat or ignominy (ill-reputation) for him anywhere.
Foot Notes - (भ्राजदृष्टिम् ) भ्राजद् ऋष्टिः सम्प्रोक्षणं यस्य तम् । भ्राजु-दीप्तौ। (भ्वा.) । = whose sight is full of splendor (विवासे) सेवे । विवासति परिचरणाकर्मा (NG 3, 5 )। = Serve. (स्वस्य) कृतचतुश्चत्वारिशद्वषु ब्रह्मचर्य्यस्य। चतुश्चत्वारिशद्रुद्रा देवाः (J. U. B. 1, 35)। = of a man who has observed abstinence (Brahmacharya) up to 44 years.
इस भाष्य को एडिट करें