व्याख्यान -
भाषार्थ : असाच परमेश्वराने आपल्या व आपण बनविलेल्या वेदाचा नित्य व प्रमाण असण्याचा उपदेश केलेला आहे. (स पर्यगात) हा मंत्र ईश्वर व वेदावर प्रकाश टाकतो. जो परमेश्वर सर्वव्यापक इत्यादी विशेषणांनी युक्त आहे, तो जगात परिपूर्ण होत असून, त्याची व्याप्ती प्रत्येक परमाणूमध्ये आहे. तो ब्रह्म (शुक्रं) सर्व जग निर्माण करणारा व अनंत विद्या इत्यादी बलाने युक्त आहे, (अकाय) जो स्थूल, सूक्ष्मा व कारण या तीन शरीरांच्या संयोगाविरहित आहे. अर्थात, तो कधी जन्म घेत नाही. (अव्रणं) ज्याच्यामध्ये एक परमाणूही छिद्र करू शकत नाही. त्यामुळेच तो संपूर्णपणे छेदरहित आहे, (अस्नाविरं) तो नाडीबंधनापासून वेगळा आहे. जसे वायू व रुधिर नाड्यांमध्ये बंधित असतात तसा परमेश्वर कोणत्याही बंधनात नसतो. (शुद्धं) जो अविद्या, अज्ञान इत्यादी क्लेशांपासून दूर आहे. (अपापविद्धम्) त्यामुळे ईश्वर पापयुक्त किंवा पाप करणारा नसतो. कारण तो स्वभावानेच धर्मात्मा आहे, (कवि:) जो सर्वांना जाणणारा आहे (मनीषी) जो सर्वांचा अंतर्यामी आहे. भूत, भविष्य, वर्तमान या तीन काळांना यथावत जाणणारा आहे. (परिभू:) जो सर्वांवर विराजमान होत आहे. (स्वयंभू:) तोच सर्वांचे कारण आहे, स्वत: कधीच उत्पन्न होत नाही त्याचे कारणही कोणी नाही. अनादि व अनंत आहे. त्यामुळे तो सर्वांचा माता-पिता आहे. आपल्या सामर्थ्याने सदैव वर्तमान असतो. या अनेक लक्षणांनी युक्त सच्चिदानंदस्वरूप परमेश्वर आहे. (शाश्वतीभ्य:) त्याने सृष्टीच्या आरंभी आपल्या प्रजेला, जी त्याच्या सामर्थ्यामध्ये सदैव वर्तमान असते. त्यांच्या सुखासाठी (अर्थान् व्यदधात्) सत्य अर्थांचा उपदेश केलेला आहे. त्याच प्रकारे परमेश्वर जेव्हा जेव्हा सृष्टीची रचना करतो, तेव्हा तेव्हा प्रजेच्या हितासाठी सृष्टीच्या आरंभी सर्व विद्यांनी युक्त वेदांचा उपदेश करतो व जेव्हा जेव्हा सृष्टीचा प्रलय होतो तेव्हा तेव्हा वेद सदैव त्याच्या ज्ञानात असतात. त्यामुळे त्यांना सदैव नित्य मानले पाहिजे.

इस भाष्य को एडिट करें