English
Sidebar
सामवेद के मन्त्र
सामवेद - मन्त्रसंख्या 46
ऋषिः - भर्गः प्रागाथः
देवता - अग्निः
छन्दः - बृहती
स्वरः - मध्यमः
काण्ड नाम - आग्नेयं काण्डम्
2
शे꣢षे꣣ वने꣡षु꣢ मा꣣तृ꣢षु꣣ सं꣢ त्वा꣣ म꣡र्ता꣢स इन्धते । अ꣡त꣢न्द्रो ह꣣व्यं꣡ व꣢हसि हवि꣣ष्कृ꣢त꣣ आ꣢꣫दिद्दे꣣वे꣡षु꣢ राजसि ॥४६॥
स्वर सहित पद पाठशे꣡षे꣢꣯ । व꣡ने꣢꣯षु । मा꣣तृ꣡षु꣢ । सम् । त्वा꣣ । म꣡र्ता꣢꣯सः । इ꣣न्धते । अ꣡त꣢꣯न्द्रः । अ । त꣣न्द्रः । ह꣣व्यम् । व꣣हसि । हविष्कृ꣡तः꣢ । ह꣣विः । कृ꣡तः꣢꣯ । आत् । इत् । दे꣣वे꣡षु꣢ । रा꣣जसि ॥४६॥
स्वर रहित मन्त्र
शेषे वनेषु मातृषु सं त्वा मर्तास इन्धते । अतन्द्रो हव्यं वहसि हविष्कृत आदिद्देवेषु राजसि ॥४६॥
स्वर रहित पद पाठ
शेषे । वनेषु । मातृषु । सम् । त्वा । मर्तासः । इन्धते । अतन्द्रः । अ । तन्द्रः । हव्यम् । वहसि । हविष्कृतः । हविः । कृतः । आत् । इत् । देवेषु । राजसि ॥४६॥
सामवेद - मन्त्र संख्या : 46
(कौथुम) पूर्वार्चिकः » प्रपाठक » 1; अर्ध-प्रपाठक » 1; दशतिः » 5; मन्त्र » 2
(राणानीय) पूर्वार्चिकः » अध्याय » 1; खण्ड » 5;
Acknowledgment
(कौथुम) पूर्वार्चिकः » प्रपाठक » 1; अर्ध-प्रपाठक » 1; दशतिः » 5; मन्त्र » 2
(राणानीय) पूर्वार्चिकः » अध्याय » 1; खण्ड » 5;
Acknowledgment
विषय - परमेश्वर की स्तुति
भावार्थ -
भा० = हे अग्ने ! परमेश्वर ! तू ( वनेषु ) = जंगलों में अग्नि के समान, देवों में जीव के समान, सब प्राणियों की आत्माओं में और ( मातृषु )
= माताओं के गर्भों और भूमियों में चेतन वीजरूप से ( शेषे ) = प्रसुप्त होकर व्याप्त रहता है । ( त्वा ) = तुझको ( मर्त्तासः ) = मरणधर्मा, देहवान् प्राणिगण ( इन्धते ) = प्रदीप्त करते, प्रकट करते और ज्ञान करते हैं । तू ( अतन्द्रः ) = आलस्य से रहित होकर ( हविष्कृतः ) = हवि सम्पादन करने वाले पुरुष के ( हब्यं ) = प्रस्तुत किये ज्ञान को ( वहसि ) = ले जाता है । ( आत् इत् ) = और अनन्तर तू ईश्वर ( देवेषु ) = देवों, विद्वानों और जीवों और इन्द्रियों के बीच में सबसे उत्कृष्ट होकर ( राजसि ) = प्रकाशित होता है ।
टिप्पणी -
४६ –‘मात्रो:’, ‘हव्य' इति ऋ० ।
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर -
ऋषिः - भर्गः प्रागाथः।
छन्दः - बृहती।