English
Sidebar
अथर्ववेद - काण्ड 7/ सूक्त 85/ मन्त्र 1
सूक्त - अथर्वा
देवता - तार्क्ष्यः
छन्दः - त्रिष्टुप्
सूक्तम् - अरिष्टनेमि सूक्त
त्यमू॒ षु वा॒जिनं॑ दे॒वजू॑तं॒ सहो॑वानं तरु॒तारं॒ रथा॑नाम्। अरि॑ष्टनेमिं पृतना॒जिमा॒शुं स्व॒स्तये॒ तार्क्ष्य॑मि॒हा हु॑वेम ॥
स्वर सहित पद पाठत्यम् । ऊं॒ इति॑ । सु । वा॒जिन॑म् । दे॒वऽजू॑तम् । सह॑:ऽवानम् । त॒रु॒तार॑म् । रथा॑नाम् । अरि॑ष्टऽनेमिम् । पृ॒त॒ना॒ऽजिम् । आ॒शुम् । स्व॒स्तये॑ । तार्क्ष्य॑म् । इ॒ह । आ । हु॒वे॒म॒ ॥९०.१॥
स्वर रहित मन्त्र
त्यमू षु वाजिनं देवजूतं सहोवानं तरुतारं रथानाम्। अरिष्टनेमिं पृतनाजिमाशुं स्वस्तये तार्क्ष्यमिहा हुवेम ॥
स्वर रहित पद पाठत्यम् । ऊं इति । सु । वाजिनम् । देवऽजूतम् । सह:ऽवानम् । तरुतारम् । रथानाम् । अरिष्टऽनेमिम् । पृतनाऽजिम् । आशुम् । स्वस्तये । तार्क्ष्यम् । इह । आ । हुवेम ॥९०.१॥
अथर्ववेद - काण्ड » 7; सूक्त » 85; मन्त्र » 1
विषय - ईश्वर का स्मरण।
भावार्थ -
(त्यम्) उस (वाजिनं) ज्ञान, वेग, बल से युक्त, (देवजूतम्*) विद्वान् श्रेष्ठ पुरुषों से पूजित, सेवित, (सहः-वानम्) शक्तिमान्, (रथानाम्) रथरूप देहों या आत्माओं के रमण-स्थान इन लोकों में (तरु-तारम्) व्यापक, प्रेरक, (अरिष्ट-नेमिम्) सबको शुभ मार्ग में झुकाने वाले, (पृतना-जिम्) समस्त मनुष्य आदि प्रजाओं के भीतर उत्कृष्ट रूपसे विद्यमान, उनके विजेता, उनको अपने वश करने हारे, (आशुम्) व्यापक, (तार्क्ष्यम्) बलवान् परमात्मा को हम लोग अपने (स्वस्तये) कल्याण के लिये (आ हुवेम) स्मरण करते हैं, पुकारते हैं।
टिप्पणी -
‘अरिष्टनेमिस्ताक्ष्य ऋषिऋग्वेदे’॥ (द्वि०) ‘सहवानं’ (तृ०) ‘पृतनाजमाशुं’ इति० ऋ०।
‘ह्वयामि शक्रं’ (च) ‘स्वस्तिनो मघवा धात्विन्द्रः’ इति पाठः यजु० ऋ०। वेत्विन्द्रः इति साम०। ऋग्वेदेऽस्या ऋचो गर्ग ऋषिः। यजुर्वेदे च प्रजापतिऋषिः, भरद्वाज इत्यपि क्वचित्।
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - स्वस्त्ययनकामोऽथर्वा ऋषिः। तार्क्ष्यो देवता। त्रिष्टुप्। एकर्चं सूक्तम्॥
इस भाष्य को एडिट करें