व्याख्यानम् -

अस्यायमभिप्रायः—यः पूर्वोक्तः सर्वव्यापकत्वादिविशेषणयुक्तं ईश्वरोऽस्ति, ( स पर्यगात् ) परितः सर्वतोऽगात् प्राप्तवानस्ति, नैवैकः परमाणुरपि तद्व्याप्त्या विनास्ति, ( शुक्रम् ) तद् ब्रह्म सर्वजगत्कर्त्तृवीर्यवदनन्तबलवदस्ति, ( अकायम् ) तत्स्थूलसूक्ष्मकारणशरीरत्रयसम्बन्धरहितम्, ( अव्रणम् ) नैवैतस्मिँश्छिद्रं कर्त्तुं परमाणुरपि शक्नोति, अत एव छेदरहितत्वादक्षतम्, ( अस्नाविरम् ) तन्नाडीसम्बन्ध-रहितत्वाद् बन्धनावरणविमुक्तम्, ( शुद्धम् ) तदविद्यादिदोषेभ्यः सर्वदा पृथग्वर्त्तमानम्, ( अपापविद्धम् ) नैव तत्पापयुक्तं पापकारि च कदाचिद्भवति, ( कविः ) सर्वज्ञः, ( मनीषी ) यः सर्वेषां मनसामीषी साक्षी ज्ञातास्ति, ( परिभूः ) सर्वेषामुपरि विराजमानः, ( स्वयंभूः ) यो निमित्तोपादानसाधारणकारणत्रयरहितः, स एव सर्वेषां पिता, नह्यस्य कश्चित् जनकः स्वसामर्थ्येन सहैव सदा वर्तमानोऽस्ति, ( शाश्वतीभ्यः ) य एवंभूतः सच्चिदानन्दस्वरूपः परमात्मा, ( सः ) सर्गादौ स्वकीयाभ्यः शाश्वतीभ्यो निरन्तराभ्यः ( समाभ्यः ) प्रजाभ्यो ( याथातथ्यतः ) यथार्थस्वरूपेण वेदोपदेशेन ( अर्थान् व्यदधात् ) विधत्तवानर्थाद् यदा यदा सृष्टिं करोति तदा तदा प्रजाभ्यो हितायादिसृष्टौ सर्वविद्यासमन्वितं वेदशास्त्रं स एव भगवानुपदिशति। अत एव नैव वेदानामनित्यत्वं केनापि मन्तव्यम्, तस्य विद्यायाः सर्वदैकरसवर्त्तमानत्वात्।

इस भाष्य को एडिट करें