Sidebar
सामवेद के मन्त्र
सामवेद - मन्त्रसंख्या 1575
ऋषिः - विश्वामित्रो गाथिनः
देवता - इन्द्राग्नी
छन्दः - गायत्री
स्वरः - षड्जः
काण्ड नाम -
2
प्र꣡ वा꣢मर्चन्त्यु꣣क्थि꣡नो꣢ नीथा꣣वि꣡दो꣢ जरि꣣ता꣡रः꣢ । इ꣡न्द्रा꣢ग्नी꣣ इ꣢ष꣣ आ꣡ वृ꣢णे ॥१५७५॥
स्वर सहित पद पाठप्र꣢ । वा꣣म् । अर्चन्ति । उक्थि꣡नः꣢ । नी꣣थावि꣢दः꣢ । नी꣣थ । वि꣡दः꣢꣯ । ज꣣रिता꣡रः꣢ । इ꣡न्द्रा꣢꣯ग्नी । इ꣡न्द्र꣢꣯ । अ꣣ग्नीइ꣡ति꣢ । इ꣡षः꣢꣯ । आ । वृ꣣णे ॥१५७५॥
स्वर रहित मन्त्र
प्र वामर्चन्त्युक्थिनो नीथाविदो जरितारः । इन्द्राग्नी इष आ वृणे ॥१५७५॥
स्वर रहित पद पाठ
प्र । वाम् । अर्चन्ति । उक्थिनः । नीथाविदः । नीथ । विदः । जरितारः । इन्द्राग्नी । इन्द्र । अग्नीइति । इषः । आ । वृणे ॥१५७५॥
सामवेद - मन्त्र संख्या : 1575
(कौथुम) उत्तरार्चिकः » प्रपाठक » 7; अर्ध-प्रपाठक » 3; दशतिः » ; सूक्त » 2; मन्त्र » 1
(राणानीय) उत्तरार्चिकः » अध्याय » 16; खण्ड » 1; सूक्त » 2; मन्त्र » 1
Acknowledgment
(कौथुम) उत्तरार्चिकः » प्रपाठक » 7; अर्ध-प्रपाठक » 3; दशतिः » ; सूक्त » 2; मन्त्र » 1
(राणानीय) उत्तरार्चिकः » अध्याय » 16; खण्ड » 1; सूक्त » 2; मन्त्र » 1
Acknowledgment
भाष्य भाग
हिन्दी (4)
विषय
प्रथम मन्त्र में जीवात्मा और परमात्मा का विषय वर्णित है।
पदार्थ
हे (इन्द्राग्नी) जीवात्मन् और परमात्मन् ! (उक्थिनः) गुणों के प्रशंसक, (नीथाविदः) नीतिज्ञ (जरितारः) स्तोता लोग (वाम्) आप दोनों की (प्र अर्चन्ति) भली-भाँति स्तुति करते हैं। मैं आप दोनों की सहायता से (इषः) आनन्द-रसों और ज्ञान-रसों को (आवृणे) ग्रहण करता हूँ ॥१॥
भावार्थ
मनुष्य जीवात्मा को उद्बोधन देकर और परमात्मा की पूजा करके दिव्य ज्ञान तथा आनन्द को पाकर महान् उन्नति कर सकते हैं ॥२॥
पदार्थ
(इन्द्राग्नी) हे ऐश्वर्यवन् एवं ज्ञानप्रकाशस्वरूप परमात्मन्! (वाम्) तुझ दोनों रूपोंवाले को (उक्थिनः) स्तुतिवाणीवाले१ (नीथाविदः) अध्यात्मदृष्टि वेत्ता२ (जरितारः) स्तोता उपासकजन३ (प्र-अर्चन्ति) प्रकृष्ट अर्चित किया करते हैं, (इषे-आवृणे) अपनी कामनापूर्ति के लिये समन्तरूप से तुझे वरण करता हूँ॥१॥
विशेष
ऋषिः—विश्वामित्रः (सर्वमित्र उपासक)॥ देवता—इन्द्राग्नी (ऐश्वर्यवान् और ज्ञानप्रकाशस्वरूप परमात्मा)॥<br>
पदार्थ
इस मन्त्र की व्याख्या १७०३ संख्या पर द्रष्टव्य है
विषय
missing
भावार्थ
हे (इन्द्राग्नी) इन्द्र ! परमेश्वर और अग्निरूप जीव ! (वाम्) आप दोनों को (नीथाविदः) सामगान या ब्रह्ममार्ग के जानने हारे (जरितारः) स्तुतिकर्ता विद्वान् पुरुष और (उक्थिनः) वेदज्ञानी विद्वान् (प्र अर्चन्ति) उत्तम रूप से उपासना करते हैं। मैं भी (इषे) बल प्राप्त करने के लिये उन दोनों (इन्द्राग्नी) आत्मा और परमात्मा को (आवृणे) वरण करता हूं उपासना करता हूं।
टिप्पणी
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर
ऋषिः—१, ८, १८ मेध्यातिथिः काण्वः। २ विश्वामित्रः। ३, ४ भर्गः प्रागाथः। ५ सोभरिः काण्वः। ६, १५ शुनःशेप आजीगर्तिः। ७ सुकक्षः। ८ विश्वकर्मा भौवनः। १० अनानतः। पारुच्छेपिः। ११ भरद्वाजो बार्हस्पत्यः १२ गोतमो राहूगणः। १३ ऋजिश्वा। १४ वामदेवः। १६, १७ हर्यतः प्रागाथः देवातिथिः काण्वः। १९ पुष्टिगुः काण्वः। २० पर्वतनारदौ। २१ अत्रिः॥ देवता—१, ३, ४, ७, ८, १५—१९ इन्द्रः। २ इन्द्राग्नी। ५ अग्निः। ६ वरुणः। ९ विश्वकर्मा। १०, २०, २१ पवमानः सोमः। ११ पूषा। १२ मरुतः। १३ विश्वेदेवाः १४ द्यावापृथिव्यौ॥ छन्दः—१, ३, ४, ८, १७-१९ प्रागाथम्। २, ६, ७, ११-१६ गायत्री। ५ बृहती। ९ त्रिष्टुप्। १० अत्यष्टिः। २० उष्णिक्। २१ जगती॥ स्वरः—१, ३, ४, ५, ८, १७-१९ मध्यमः। २, ६, ७, ११-१६ षड्जः। ९ धैवतः १० गान्धारः। २० ऋषभः। २१ निषादः॥
संस्कृत (1)
विषयः
तत्रादौ जीवात्मपरमात्मनोर्विषयमाह।
पदार्थः
हे (इन्द्राग्नी) जीवात्मपरमात्मानौ ! (उक्थिनः) गुणप्रशंसकाः, (नीथाविदः) नीतिज्ञाः (जरितारः) स्तोतारः (वाम्) युवाम् (प्र अर्चन्ति) स्तुवन्ति। अहम् युवयोः साहाय्येन (इषः) ज्ञानरसान् आनन्दरसांश्च (आ वृणे) गृह्णामि। [नीथः—णीञ् प्रापणे धातोः ‘हनिकुषिनीरमिकाशिभ्यः क्थन्।’ उ० २।१ इति क्थन् प्रत्ययः।] ॥१॥२
भावार्थः
मनुष्या जीवात्मानमुद्बोध्य परमात्मानं च समभ्यर्च्य दिव्यं ज्ञानमानन्दं चाधिगम्य महतीमुन्नतिं कर्तुं पारयन्ति ॥१॥
इंग्लिश (2)
Meaning
O God and soul, Knowers of the path of God, learned eulogisers, and knowers of the Vedas hymn Ye both well. I too choose Ye to bring me spiritual power!
Meaning
Indra and Agni, the singers of hymns, pioneers of highways and celebrants honour and worship you. I choose to celebrate you for the sake of sustenance, support and energy. (Rg. 3-12-5)
गुजराती (1)
पदार्थ
પદાર્થ : (इन्द्राग्नी) હે ઐશ્વર્યવાન અને જ્ઞાન પ્રકાશ સ્વરૂપ પરમાત્મન્ ! (वाम्) તારા બન્ને રૂપોવાળાને (उक्थिनः) સ્તુતિવાણી વાળા (नीथाविदः) અધ્યાત્મ દૃષ્ટિના વિદ્વાનો (जरितारः) સ્તોતા ઉપાસકજન (प्र अर्चन्ति) પ્રકૃષ્ટ રૂપે અર્ચન-સેવન કર્યા કરે છે, (इषे आवृणे) મારી કામના પૂર્તિને માટે સમગ્રરૂપથી તને વરણ કરું છું. (૧)
मराठी (1)
भावार्थ
माणसे जीवात्म्याला उद्बोधन करून व परमात्म्याची पूजा करून दिव्य ज्ञान व आनंद प्राप्त करून महान उन्नती करू शकतात. ॥१॥
Acknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
Misc Websites, Smt. Premlata Agarwal
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
Sri Dharampal Arya
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal