Loading...
अथर्ववेद > काण्ड 20 > सूक्त 95

काण्ड के आधार पर मन्त्र चुनें

  • अथर्ववेद का मुख्य पृष्ठ
  • अथर्ववेद - काण्ड 20/ सूक्त 95/ मन्त्र 1
    सूक्त - गृत्समदः देवता - इन्द्रः छन्दः - अष्टिः सूक्तम् - सूक्त-९५

    त्रिक॑द्रुकेषु महि॒षो यवा॑शिरं तुवि॒शुष्म॑स्तृ॒पत्सोम॑मपिब॒द्विष्णु॑ना सु॒तं य॒थाव॑शत्। स ईं॑ ममाद॒ महि॒ कर्म॒ कर्त॑वे म॒हामु॒रुं सैनं॑ सश्चद्दे॒वो दे॒वं स॒त्यमिन्द्रं॑ स॒त्य इन्दुः॑ ॥

    स्वर सहित पद पाठ

    त्रिऽक॑द्रुकेषु । म॒हि॒ष: । यव॑ऽआशिरम् । तु॒वि॒ऽशुष्म॑: । तृ॒षत् । सोम॑म् । अ॒पि॒ब॒त् । विष्णु॑ना । सु॒तम् । यथा॑ । अव॑शत् ॥ स: । ई॒म् । म॒मा॒द॒ । महि॑ । कर्म॑ । कर्त॑वे । म॒हाम् । उ॒रुम् । स: । ए॒न॒म् । स॒श्च॒त् । दे॒व: । दे॒वम् । स॒त्यम् । इन्द्र॑म् । स॒त्य: । इन्दु॑: ॥९५.१॥


    स्वर रहित मन्त्र

    त्रिकद्रुकेषु महिषो यवाशिरं तुविशुष्मस्तृपत्सोममपिबद्विष्णुना सुतं यथावशत्। स ईं ममाद महि कर्म कर्तवे महामुरुं सैनं सश्चद्देवो देवं सत्यमिन्द्रं सत्य इन्दुः ॥

    स्वर रहित पद पाठ

    त्रिऽकद्रुकेषु । महिष: । यवऽआशिरम् । तुविऽशुष्म: । तृषत् । सोमम् । अपिबत् । विष्णुना । सुतम् । यथा । अवशत् ॥ स: । ईम् । ममाद । महि । कर्म । कर्तवे । महाम् । उरुम् । स: । एनम् । सश्चत् । देव: । देवम् । सत्यम् । इन्द्रम् । सत्य: । इन्दु: ॥९५.१॥

    अथर्ववेद - काण्ड » 20; सूक्त » 95; मन्त्र » 1

    भाषार्थ -
    (ত্রিকদ্রুকেষু) পৃথিবীর তিন স্থান—জল, স্থল, পর্বতে, অথবা পার্থিব শরীরের শরীর-মন-আত্মার মধ্যে (বিষ্ণুনা) ব্যাপক পরমেশ্বরের কৃপা দ্বারা (সুতং সোমম্) নিষ্পাদিত ভক্তিরস—(যবাশিরম্) যে ভক্তিরস রাগ-দ্বেষের ভাবনারহিত হয়ে দৃঢ়াভ্যাস এবং বৈরাগ্যের ভাবনা দ্বারা পরিপক্ব হয়েছে—সেই ভক্তিরস (মহিষঃ) মহান্ তথা (তুবিশুষ্মঃ) মহাবলী পরমেশ্বর (যথাবশৎ) যথেচ্ছ (অপিবৎ) পান করেছেন, (তৃপৎ) এবং তৃপ্ত হয়েছেন, (সঃ) সেই ভক্তিরস (ঈম্) এই (মহাম্) মহান্ তথা (উরুম্) সর্বাচ্ছাদক অর্থাৎ সর্বব্যাপক পরমেশ্বরকে (মমাদ) প্রসন্ন করেছে (মহি কর্ম কর্তবে) যাতে পরমেশ্বর পাপ-বৃত্র বধের মহাকর্ম বা মোক্ষপ্রদানরূপী কর্ম করেন। (সঃ) সেই (দেবঃ) দিব্য (সত্যঃ) সৎপুরুষদের দ্বারা সেবিত এবং, (ইন্দুঃ) চন্দ্রসম আহ্লাদকারী ভক্তিরস, (এনম্) এই (দেবম্) দেবাধিদেব, (সত্যম্ ইন্দ্রম্) সনাতন পরমেশ্বরকে (সশ্চৎ) প্রাপ্ত হয় ।

    - [কদ্রুক=“ইয়ং পৃথিবী কদ্রূঃ” (শ০ ব্রা০ ৩.৬.২.২)। দ্রু= গতৌ; কদ্রু=কুৎসিত গতিবালী; কদ্রুক=এবং অল্প গতিসম্পন্ন। পৃথিবী, সূর্যের পরিক্রমা করছে । এই পরিক্রমার অনুভূতি আমাদের হচ্ছে না। এইজন্য পৃথিবীকে “কদ্রুক” বলা হয়েছে, অর্থাৎ অল্প গতিসম্পন্ন, এবং সেই অল্পগতিও কুৎসিত, অনুভূত হয় না। ত্রিকদ্রুক=শরীর, মন, আত্মা (ঋ০ ২.১১.১৭, মহর্ষি দয়ানন্দ)। যবাশিরম্=যু অমিশ্রণ; যথা—“যবোঽসি যবয়াস্মদ্ দ্বেষো যবয়ারাতীঃ” (যজুঃ০ ৫.২৬); আশিরঃ=শ্রা পাকে। সত্যঃ=সৎসু তায়তে (নিরু০ ৩.৩.১৩)।]

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top