English
अथर्ववेद - काण्ड 10/ सूक्त 8/ मन्त्र 16
सूक्त - कुत्सः
देवता - आत्मा
छन्दः - त्रिष्टुप्
सूक्तम् - ज्येष्ठब्रह्मवर्णन सूक्त
यतः॒ सूर्य॑ उ॒देत्यस्तं॒ यत्र॑ च॒ गच्छ॑ति। तदे॒व म॑न्ये॒ऽहं ज्ये॒ष्ठं तदु॒ नात्ये॑ति॒ किं च॒न ॥
स्वर सहित पद पाठयत॑: । सूर्य॑: । उ॒त्ऽएति॑ । अस्त॑म् । यत्र॑ । च॒ । गच्छ॑ति । तत् । ए॒व । म॒न्ये॒ । अ॒हम् । ज्ये॒ष्ठम् । तत् । ऊं॒ इति॑ । न । अति॑ । ए॒ति॒ । किम् । च॒न ॥८.१६॥
स्वर रहित मन्त्र
यतः सूर्य उदेत्यस्तं यत्र च गच्छति। तदेव मन्येऽहं ज्येष्ठं तदु नात्येति किं चन ॥
स्वर रहित पद पाठयत: । सूर्य: । उत्ऽएति । अस्तम् । यत्र । च । गच्छति । तत् । एव । मन्ये । अहम् । ज्येष्ठम् । तत् । ऊं इति । न । अति । एति । किम् । चन ॥८.१६॥
अथर्ववेद - काण्ड » 10; सूक्त » 8; मन्त्र » 16
पदार्थ -
शब्दार्थ = ( यतः ) = जिस परमात्मा की प्रेरणा से ( सूर्य: ) = सूर्य ( उदेति ) = उदय होता है ( च ) = और ( अस्तम् ) = अस्त को ( यत्र ) = जिस में ( गच्छति ) = प्राप्त होता है । ( तत् एव ) = उसको ही ( ज्येष्ठम् ) = सब से बड़ा ( अहम् मन्ये ) = मैं मानता हूं ( तत् एव ) = उस को ( किंचन ) = कोई भी ( नात्येति ) = उल्लंघन नहीं कर सकता ।
भावार्थ -
भावार्थ = जिस सर्वशक्तिमान् जगदीश्वर ने यह तेजः पुञ्ज सूर्य उत्पन्न किया, जिस जगदीश्वर की प्रेरणा से यही सूर्य अस्त होता है, उस परमात्मा को ही मैं सब से श्रेष्ठ और सब से बड़ा मानता हूँ । ऐसे समर्थ प्रभु को कोई उल्लंघन नहीं कर सकता। उसकी आज्ञा में ही सारे सूर्य चन्द्र आदि सब लोक लोकान्तर वर्त्तमान हैं। उस परमात्मा को उल्लंघन करने की किसी की भी शक्ति नहीं है ।
इस भाष्य को एडिट करें