व्याखान -

[यज्ञो वै विष्णुः, शतपथ १.१.२.१३ — यज्ञो वै ब्रह्म, ऐतरेयब्राह्मण ८.२२] जो सर्व मनुष्यांना प्रिय व पूज्य वाटतो असा यज्ञ, यजनीय इष्टदेव परमेश्वरच आहे. त्याच्यावर अतिश्रद्धा ठेवून सर्व मनुष्यांनी सर्वस्व अर्पण करावे.या मंत्रात हाच उपदेश आहे व हीच प्रार्थना आहे ती अशी की— हे सर्वांच्या स्वामी असणाऱ्या पदार्थ तुला समर्पित करावेत मारा तिमी ईश्वरा! तुझी अशी आज्ञा आहे सर्व लोक व सर्व पदार्थ तुला समर्पित करावेत त्यासाठी आम्ही ‘आयु’ वय, प्राण, चक्षु, कान, वाणी, मन , आत्मा, जीव, ब्रह्म, वेदविद्या आणि विद्वान तुला समर्पित करतो, ज्योती [सूर्यादि लोक अग्नी इत्यादी पदार्थ] स्वर्ग [सुख-समाधान] पृष्ठ [पृथ्वी इत्यादी सर्व लोकांचा आधार तसेच पुरुषार्थ यज्ञ [जेजे चांगले काम आम्ही करतो ते] स्तोम [स्तुती] यजुर्वेद, ऋग्वेद, सामवेद, चकाराने अथर्ववेद बृहद्रथन्तर, महारथन्तर, साम इत्यादी पदार्थ तुला अर्पण करतो. आम्ही केवळ तुझे शरणागत आहोत. जशी तुझी इच्छा असेल तसे तू आम्हाला ठेव. आम्ही तुझी मुले असून तुझ्या कृपेने (स्वरगन्म) आम्हाला उत्तम सुख प्राप्त व्हावे. जोपर्यंत जीवन असेल तोपर्यंत नेहमी चक्र राज्याचे भोग भोगून सुखी रहावे व मरणानंतरही आम्ही सुखी रहावे. हे महादेवीरूपी अमृत असणाऱ्या ईश्वरा ! आम्ही देव [परम विद्वान] बनावे व अमृतरूपी मोक्ष म्हणजे तुलाच प्राप्त करावे. (वेट् स्वाहा) तुझ्या आज्ञेचे पालन करावे. तुझ्या प्राप्तीच्या दिशेने प्रयन्त करावेत. हे अंतर्यामी । तू आमच्या अन्तःकरणात अशी आज्ञा कर की आमच्या हृदयात ज्या प्रकारचे ज्ञान असेल त्या प्रमाणेच आमचे बोलणे असावे. त्याविरुद्ध नसावे. हे कृपानिधी! आमचा योगक्षेम तूच चालव, तुझ्या साह्यानेच आम्हाला सर्वत्र विजय व सुख प्राप्त व्हावे. ॥१३॥

इस भाष्य को एडिट करें