English
ऋग्वेद - मण्डल 8/ सूक्त 4/ मन्त्र 1
ऋषिः - देवातिथिः काण्वः
देवता - इन्द्र:
छन्दः - भुरिगनुष्टुप्
स्वरः - गान्धारः
यदि॑न्द्र॒ प्रागपा॒गुद॒ङ्न्य॑ग्वा हू॒यसे॒ नृभि॑: । सिमा॑ पु॒रू नृषू॑तो अ॒स्यान॒वेऽसि॑ प्रशर्ध तु॒र्वशे॑ ॥
स्वर सहित पद पाठयत् । इ॒न्द्र॒ । प्राक् । अपा॑क् । उद॑क् । न्य॑क् । वा॒ । हू॒यसे॑ । नृऽभिः॑ । सिम॑ । पु॒रु । नृऽसू॑तः । अ॒सि॒ । आन॑वे । अ॒सि॒ । प्र॒ऽश॒र्ध॒ । तु॒र्वशे॑ ॥
स्वर रहित मन्त्र
यदिन्द्र प्रागपागुदङ्न्यग्वा हूयसे नृभि: । सिमा पुरू नृषूतो अस्यानवेऽसि प्रशर्ध तुर्वशे ॥
स्वर रहित पद पाठयत् । इन्द्र । प्राक् । अपाक् । उदक् । न्यक् । वा । हूयसे । नृऽभिः । सिम । पुरु । नृऽसूतः । असि । आनवे । असि । प्रऽशर्ध । तुर्वशे ॥ ८.४.१
ऋग्वेद - मण्डल » 8; सूक्त » 4; मन्त्र » 1
अष्टक » 5; अध्याय » 7; वर्ग » 30; मन्त्र » 1
अष्टक » 5; अध्याय » 7; वर्ग » 30; मन्त्र » 1
विषयः - कस्यानुकूल ईश्वरोऽस्तीत्यनया दर्शयति ।
पदार्थः -
हे इन्द्र ! यद्=यद्यपि । त्वम् । प्राक्=प्राच्यां दिशि । अपाक्=प्रतीच्यां दिशि । उदक्=उदीच्यां दिशि । तथा । न्यक्वा=नीच्यामधस्ताद्दक्षिणस्यां दिशि वा सर्वत्रैवेत्यर्थः । नृभिः=नरैः । हूयसे=यद्यपि सर्वत्रैव त्वं पूज्यसे । तथापि । हे सिम=श्रेष्ठ ! सर्वबन्धक ईश ! “सिम इति वै श्रेष्ठमाचक्षत इति वाजसनेयकम्” । आनवे=अनुकूलं यथा तथा यश्चलति स आनवः । तस्मिन्ननुकूलगामिनि मनुष्ये । पुरु=बहुधा । नृषूतोऽसि=नृभिः सूतः प्रेरितो भवसि । षू प्रेरणे । कर्मणि निष्ठा । अपि च । हे प्रशर्ध=प्रकर्षेण शर्धयितरभिभवितरिन्द्र । तुर्वशे=तुरं शीघ्रम् वशे=वशीभूते जने । नृषूतोऽसि ॥१ ॥