शब्दार्थ -
प्रथम अर्थ (परमेश्वर परक) - हे बुध, (ना अरे माझ्या मित्रा) (मः) आम्हा सर्वांसाठी जो (अतिथिम्) अतिथिसम पूजनीय असा अग्नीनाम परमात्मा आहे. त्याची तू (मा हृणीयाः) उपेक्षा करू नकोस अथवा आपल्या वेदविरुद्ध आचरणामुळे त्याला क्रोधित करू नकोस. (सृषः) हा (वसुः) निवासक (अग्निः) तेजस्वी, अग्रनायक परमेश्वर (पुरुप्रशस्तः) अनेक जनांद्वारे स्तुत्य वा वंदित आहे (अनेकांनी त्याची स्तुती केली आहे) (यः) तोच (सुहोता) सर्वोत्कृष्ट दानी सून (स्वध्वरः) आमच्या या जीवन यज्ञाचा शुभ संचालक आहे. ।। द्वितीय अर्थ - (अतिथीपरक) - हे गृहिणी, तू (नः) घरी आलेल्या अतिथिरूप आचार्याची, उपदेशकाची वा संन्यासी आदींची उपेक्षा करून वा त्यांचा यथोचित सत्कार न करून (र्माहृणीभाः) त्यांना रूष्ट करू नकोस. (एषः) हा ( गनिः) धर्म, विद्या आदींच्या प्रकाशाने प्रकाशित अतिथी (वसुः) गृहस्थांना निवास देणारा आणि (पुरुप्रशस्तः) अनेक वेदायी शास्त्रांमध्ये अतिथी - सत्काराला यज्ञ म्हटले आहे. अशा प्रकारे हा अतिथी तुझ्यासाठी प्रशंसनीय आहे. (या) हाच विद्वान अतिथी (सुहोता) तुला सदुपदेश देणारा आणि (स्वधवरः) श्रेष्ठ विद्या प्रसार रूप यज्ञाचा प्रचारक आहे. ।। ४।।

भावार्थ - जसे उत्तम प्रकारे पूजित परमेस्वर पूजकाला सद्वुण आदी रूपाची संपत्ती देऊन त्याचे कल्याण करतो, तसेच यथोचित प्रकारे सत्कार प्राप्त केलेला अतिथी आशीर्वाद, सदुपदेश आदी देऊन गृहस्थी जनांचे कल्याण करतो. याकरिता परमेश्वराच्या उपासनेत आणि अतिथी सत्कारात गृहस्थाने कधीही प्रमाद करू नये. ।। ४।।

इस भाष्य को एडिट करें