English
Sidebar
सामवेद के मन्त्र
सामवेद - मन्त्रसंख्या 248
ऋषिः - नृमेधपुरुमेधावाङ्गिरसौ
देवता - इन्द्रः
छन्दः - बृहती
स्वरः - मध्यमः
काण्ड नाम - ऐन्द्रं काण्डम्
1
त्व꣡मि꣢न्द्र य꣣शा꣡ अ꣢स्यृजी꣣षी꣡ शव꣢꣯स꣣स्प꣡तिः꣢ । त्वं꣢ वृ꣣त्रा꣡णि꣢ हꣳस्यप्र꣣ती꣢꣫न्येक꣣ इ꣢त्पु꣣र्व꣡नु꣢त्तश्चर्षणी꣣धृ꣡तिः꣢ ॥२४८॥
स्वर सहित पद पाठत्व꣢म् । इ꣣न्द्र । यशाः꣢ । अ꣣सि । ऋजीषी꣢ । श꣡व꣢꣯सः । प꣡तिः꣢꣯ । त्वम् । वृ꣣त्रा꣡णि꣢ । हँ꣣सि । अप्रती꣡नि꣢ । अ꣣ । प्रती꣡नि꣢ । ए꣡कः꣢꣯ । इत् । पु꣣रु꣢ । अ꣡नु꣢꣯त्तः । अ । नु꣣त्तः । चर्षणीधृ꣡तिः꣢ । च꣣र्षणि । धृ꣡तिः꣢꣯ ॥२४८॥
स्वर रहित मन्त्र
त्वमिन्द्र यशा अस्यृजीषी शवसस्पतिः । त्वं वृत्राणि हꣳस्यप्रतीन्येक इत्पुर्वनुत्तश्चर्षणीधृतिः ॥२४८॥
स्वर रहित पद पाठ
त्वम् । इन्द्र । यशाः । असि । ऋजीषी । शवसः । पतिः । त्वम् । वृत्राणि । हँसि । अप्रतीनि । अ । प्रतीनि । एकः । इत् । पुरु । अनुत्तः । अ । नुत्तः । चर्षणीधृतिः । चर्षणि । धृतिः ॥२४८॥
सामवेद - मन्त्र संख्या : 248
(कौथुम) पूर्वार्चिकः » प्रपाठक » 3; अर्ध-प्रपाठक » 2; दशतिः » 1; मन्त्र » 6
(राणानीय) पूर्वार्चिकः » अध्याय » 3; खण्ड » 2;
Acknowledgment
(कौथुम) पूर्वार्चिकः » प्रपाठक » 3; अर्ध-प्रपाठक » 2; दशतिः » 1; मन्त्र » 6
(राणानीय) पूर्वार्चिकः » अध्याय » 3; खण्ड » 2;
Acknowledgment
विषय - इन्द्र नावाने परमेश्वराचा व राजाचा महिमा -
शब्दार्थ -
हे (इन्द्र) परमेश्वर अथवा हे राजा, (त्वम्) आपण (यशाः) यशस्वी (असि) आहात. आपण (ऋजीषी) सरळ मार्गानुगामी वा सरळ स्वाभाविक गुण, कर्म, स्वभाव असणारे तसेच (शवसः पतिः) बळाचे स्वामी आहात. (त्वम्) आपण (एकः इत्) एकटे असूनही (अप्रतीनि) अप्रतिद्वन्दी (कोणीही प्रतिद्वन्दी नसलेले) आणि (वृत्राणि) आंतरिक व बाह्य पापी शत्रूंना (हंसि) दंडित करता वा नष्ट करता. (त्वम्) आपण (अनुत्रः) कोणाद्वारेदेखील बनात् प्रेरित होणारे (म्हणजे कोणाच्या सांगण्यावरून गुण, कर्म, स्वभाव बदलणारे) नाहीत. आपणच (चर्षणोधृतम्) मनुष्यांचे / प्रजाजनांचे धारण / पालन करणारे आहात.।।६।।
भावार्थ - ज्याप्रमाणे परमेश्वर यशमान, ऋजुमार्ग गात्री, बलवान, पापविनाशक स्वतः शुभ कार्य करणारा आणि मानवांचा धारणकर्ता आहे, तद्वत राजाने आणि प्रजाजनांनीदेखील असायला हवे.।।६।।
विशेष -
या मंत्रात अर्थश्लेष अलंकार आहे।।६।।