English
Sidebar
सामवेद के मन्त्र
सामवेद - मन्त्रसंख्या 263
ऋषिः - मेधातिथिः काण्वः
देवता - इन्द्रः
छन्दः - बृहती
स्वरः - मध्यमः
काण्ड नाम - ऐन्द्रं काण्डम्
1
स꣣त्य꣢मि꣣त्था꣡ वृषे꣢꣯दसि꣣ वृ꣡ष꣢जूतिर्नोऽवि꣣ता꣢ । वृ꣢षा꣣꣬ ह्यु꣢꣯ग्र शृण्वि꣣षे꣡ प꣢रा꣣व꣢ति꣣ वृ꣡षो꣢ अर्वा꣣व꣡ति꣢ श्रु꣣तः꣢ ॥२६३॥
स्वर सहित पद पाठस꣣त्य꣢म् । इ꣣त्था꣢ । वृ꣡षा꣢꣯ । इत् । अ꣣सि । वृ꣡ष꣢꣯जूतिः । वृ꣡ष꣢꣯ । जू꣣तिः । नः । अविता꣢ । वृ꣡षा꣢꣯ । हि । उ꣣ग्र । शृण्विषे꣢ । प꣣राव꣡ति꣢ । वृ꣡षा꣢꣯ । उ꣣ । अर्वाव꣡ति꣢ । श्रु꣣तः꣢ ॥२६३॥
स्वर रहित मन्त्र
सत्यमित्था वृषेदसि वृषजूतिर्नोऽविता । वृषा ह्युग्र शृण्विषे परावति वृषो अर्वावति श्रुतः ॥२६३॥
स्वर रहित पद पाठ
सत्यम् । इत्था । वृषा । इत् । असि । वृषजूतिः । वृष । जूतिः । नः । अविता । वृषा । हि । उग्र । शृण्विषे । परावति । वृषा । उ । अर्वावति । श्रुतः ॥२६३॥
सामवेद - मन्त्र संख्या : 263
(कौथुम) पूर्वार्चिकः » प्रपाठक » 3; अर्ध-प्रपाठक » 2; दशतिः » 3; मन्त्र » 1
(राणानीय) पूर्वार्चिकः » अध्याय » 3; खण्ड » 4;
Acknowledgment
(कौथुम) पूर्वार्चिकः » प्रपाठक » 3; अर्ध-प्रपाठक » 2; दशतिः » 3; मन्त्र » 1
(राणानीय) पूर्वार्चिकः » अध्याय » 3; खण्ड » 4;
Acknowledgment
विषय - परमेश्वराच्या गुणांचे वर्णन
शब्दार्थ -
हे इन्द्र परमेश्वरा, (सत्यम् इत्था) खरंच, अगदी खरंच तूच (वृषा इत्) ऐश्वर्याची वृष्टी करणारा मेघ (ठासि) आहेस. तूच (वृषजूतिः) विद्युत आदी पदार्थांना मनाच्या वेगाप्रमाणे वेग देणारा आहेस (नः) आम्हा उपासकांचा तूच (अविता) खरा रक्षक आहेस. हे (उग्र) प्रबळ ऐश्वर्यवान, तूच (परावति) उत्कृष्ट मोक्ष लोकात (वृषाहि) निश्चयाने मोक्षातील आनंदाची वृष्टी करणारा आहेस, असे आम्ही (शृण्विषे) ऐकत आहोत आणि (अर्वावति) या इहलोकात देखील तूच (वृषः) धर्म, अर्थ, काम यांच्या आनंदाची वृष्टी करणारे आहात, अशी (श्रृतः) तुमची ख्याती आहे. (तरी आम्हा भक्तांवर आनंदाजी वृष्टी करा)।।१।।
भावार्थ - समस्त गुणगणात जो अग्रणी, इहलोक व परलोकात जो विविध आनंदाची वृष्टी करणारा, अशा परोपकारी त्या परमेश्वराची वंदना आम्ही का करू नये ? अर्थात अवश्य करावी.।।१।।
विशेष -
या मंत्रात ‘वृषे वृष, वृषा, वृषो’ या शब्दांमुळे वृत्त्यनुप्रास अलंकार आहे. ‘वृषेदसि‘ ‘तूच मेघ आहेस’ या उक्तीत परमेश्वरावर मेघाचा आरोप केला असल्यामुळे येथे रूपक अलंकारही आहे.।।१।।