English
Sidebar
सामवेद के मन्त्र
सामवेद - मन्त्रसंख्या 268
ऋषिः - पुरुहन्मा आङ्गिरसः
देवता - इन्द्रः
छन्दः - बृहती
स्वरः - मध्यमः
काण्ड नाम - ऐन्द्रं काण्डम्
1
न꣢ सी꣣म꣡दे꣢व आप꣣ त꣡दिषं꣢꣯ दीर्घायो꣣ म꣡र्त्यः꣢ । ए꣡त꣢ग्वा꣣ चि꣣द्य꣡ एत꣢꣯शो यु꣣यो꣡ज꣢त꣣ इ꣢न्द्रो꣣ ह꣡री꣢ यु꣣यो꣡ज꣢ते ॥२६८॥
स्वर सहित पद पाठन꣢ । सीम् । अ꣡दे꣢꣯वः । अ । दे꣣वः । आप । तत् । इ꣡ष꣢꣯म् । दी꣣र्घायो । दीर्घ । आयो । म꣡र्त्यः꣢꣯ । ए꣡त꣢꣯ग्वा । ए꣡त꣢꣯ । ग्वा꣣ । चित् । यः꣢ । ए꣡त꣢꣯शः । यु꣣यो꣡ज꣢ते । इ꣡न्द्रः꣢꣯ । हरीइ꣡ति꣢ । यु꣣यो꣡ज꣢ते ॥२६८॥
स्वर रहित मन्त्र
न सीमदेव आप तदिषं दीर्घायो मर्त्यः । एतग्वा चिद्य एतशो युयोजत इन्द्रो हरी युयोजते ॥२६८॥
स्वर रहित पद पाठ
न । सीम् । अदेवः । अ । देवः । आप । तत् । इषम् । दीर्घायो । दीर्घ । आयो । मर्त्यः । एतग्वा । एत । ग्वा । चित् । यः । एतशः । युयोजते । इन्द्रः । हरीइति । युयोजते ॥२६८॥
सामवेद - मन्त्र संख्या : 268
(कौथुम) पूर्वार्चिकः » प्रपाठक » 3; अर्ध-प्रपाठक » 2; दशतिः » 3; मन्त्र » 6
(राणानीय) पूर्वार्चिकः » अध्याय » 3; खण्ड » 4;
Acknowledgment
(कौथुम) पूर्वार्चिकः » प्रपाठक » 3; अर्ध-प्रपाठक » 2; दशतिः » 3; मन्त्र » 6
(राणानीय) पूर्वार्चिकः » अध्याय » 3; खण्ड » 4;
Acknowledgment
विषय - पुरुषार्थी मनुष्यच जीवनात यसस्वी होतो.
शब्दार्थ -
हे (दीर्घायो) दीर्घायू यजमान, (अदेवः) जो देव म्हणजे तेजस्वी आणि महत्त्वाकांक्षी नाही, सो (मर्त्यः) मनुष्य (तत्) त्या प्रख्यात (इषम्) इच्छित विजय, साम्राज्य, मोक्ष आदी (न सीम् आप) प्राप्त करू शकत नाही. (यः) जो यजमान (एतशः) प्रगतिशील व कर्मण्य होऊन (एतग्वा) ज्ञानेन्द्रिय - कर्मेन्द्रियरूप अथवा मन- प्राणरूप अश्वांना (चित्) अवश्यमेव (युयोजते) कार्यात नियुक्त करतो (मन, प्राण, ज्ञानेद्रिय, कर्मेन्द्रिय यांना कार्य प्रवृत्त करतो.) त्याच्यासाठी (इन्द्रः) परमेश्वरदेखील (हरी) आपल्या ज्ञान - कर्मरूप घोड्यांना (युयोजते) जुंपतो म्हणजे ज्ञान व कर्म यांद्वारे त्याची सहायता करतो.।। ६।।
भावार्थ - मनुष्यासाठी हे हितकर आहे की त्यांनी विद्याविस्तार, शत्रुविनय, चक्रवर्ती साम्राज्य, मोक्ष आदींना आपले लक्ष वा उद्दिष्ट्य ठरवून आपले, मन, बुद्धी, प्राण, ज्ञानेंद्रिय, कर्मेन्द्रिय आदी साधनांचा उपयोग करीत कर्मण्य राहून पुरुषार्थ करीत असावे. कारण की परमेश्वरदेखील आळशी मनुष्यांचा सहायक होत नाही.।। ६।।
इस भाष्य को एडिट करें