English
Sidebar
सामवेद के मन्त्र
सामवेद - मन्त्रसंख्या 500
ऋषिः - अवत्सारः काश्यपः
देवता - पवमानः सोमः
छन्दः - गायत्री
स्वरः - षड्जः
काण्ड नाम - पावमानं काण्डम्
1
त꣢र꣣त्स꣢ म꣣न्दी꣡ धा꣢वति꣣ धा꣡रा꣢ सु꣣त꣡स्यान्ध꣢꣯सः । त꣢र꣣त्स꣢ म꣣न्दी꣡ धा꣢वति ॥५००॥
स्वर सहित पद पाठत꣡र꣢꣯त् । सः । म꣣न्दी꣢ । धा꣣वति । धा꣡रा꣢꣯ । सु꣣त꣡स्य꣢ । अ꣡न्ध꣢꣯सः । त꣡र꣢꣯त् । सः । म꣣न्दी꣢ । धा꣣वति ॥५००॥
स्वर रहित मन्त्र
तरत्स मन्दी धावति धारा सुतस्यान्धसः । तरत्स मन्दी धावति ॥५००॥
स्वर रहित पद पाठ
तरत् । सः । मन्दी । धावति । धारा । सुतस्य । अन्धसः । तरत् । सः । मन्दी । धावति ॥५००॥
सामवेद - मन्त्र संख्या : 500
(कौथुम) पूर्वार्चिकः » प्रपाठक » 6; अर्ध-प्रपाठक » 1; दशतिः » 2; मन्त्र » 4
(राणानीय) पूर्वार्चिकः » अध्याय » 5; खण्ड » 4;
Acknowledgment
(कौथुम) पूर्वार्चिकः » प्रपाठक » 6; अर्ध-प्रपाठक » 1; दशतिः » 2; मन्त्र » 4
(राणानीय) पूर्वार्चिकः » अध्याय » 5; खण्ड » 4;
Acknowledgment
विषय - सोमाच्या धाराप्रवाहाने काय प्राप्त होते, याविषयी -
शब्दार्थ -
(सुतस्य) आचार्याकडून वा परमात्म्याकडून प्राप्त (अन्धसः) ज्ञानाची व कर्माची रस-धारा (धारा) त्या धारेने (मन्दी) तृप्त झालेला (सः) तो आत्मा (तर्) दुःख, विघ्न, विपत्ती आदींचा सागर तरून जातो आणि (धावति) आपल्या ध्येयाकडे पुढे पुढे जातो. (मन्दी) ज्ञान, कर्म आणि आनंद रसाच्या धारेने तृप्त झालेला (सः) तो आत्मा (तरत्) दुःखादीचा सागर पार करू शकतो आणि (धावति) पारलौकिक लक्ष्याकडे म्हणजे मोक्षाकडे अग्रेसर होऊ लागतो.।। ४।।
भावार्थ - गुरूपासून प्राप्त ज्ञान आणि कर्म या रूप रसाने तसेच परमेश्वरापासून प्राप्त आनंद रसाने तृप्त होऊन मनुष्य ऐहलोकिक व पालकौकिक उत्कर्ष प्राप्त करण्यात समर्थ होतो.।। ४।।
विशेष -
या मंत्रात ‘तरत् स मन्दी धावति’ या वाक्यांशाच्या पुनरुक्तीमुळे लाटानुप्रास अलंकार आहे.।। ४।।