English
Sidebar
सामवेद के मन्त्र
सामवेद - मन्त्रसंख्या 552
ऋषिः - अम्बरीषो वार्षागिर ऋजिष्वा भारद्वाजश्च
देवता - पवमानः सोमः
छन्दः - अनुष्टुप्
स्वरः - गान्धारः
काण्ड नाम - पावमानं काण्डम्
1
प꣢रि꣣ त्य꣡ꣳ ह꣢र्य꣣त꣡ꣳ हरिं꣢꣯ ब꣣भ्रुं꣡ पु꣢नन्ति꣣ वा꣡रे꣢ण । यो꣢ दे꣣वा꣢꣫न्विश्वा꣣ꣳ इ꣢꣫त्परि꣣ म꣡दे꣢न स꣣ह꣡ गच्छ꣢꣯ति ॥५५२॥
स्वर सहित पद पाठप꣡रि꣢꣯ । त्यम् । ह꣣र्यतम् । ह꣡रि꣢꣯म् । ब꣣भ्रु꣢म् । पु꣣नन्ति । वा꣡रे꣢꣯ण । यः । दे꣣वा꣢न् । वि꣡श्वा꣢꣯न् । इत् । प꣡रि꣢꣯ । म꣡दे꣢꣯न । स꣣ह꣢ । ग꣡च्छ꣢꣯ति ॥५५२॥
स्वर रहित मन्त्र
परि त्यꣳ हर्यतꣳ हरिं बभ्रुं पुनन्ति वारेण । यो देवान्विश्वाꣳ इत्परि मदेन सह गच्छति ॥५५२॥
स्वर रहित पद पाठ
परि । त्यम् । हर्यतम् । हरिम् । बभ्रुम् । पुनन्ति । वारेण । यः । देवान् । विश्वान् । इत् । परि । मदेन । सह । गच्छति ॥५५२॥
सामवेद - मन्त्र संख्या : 552
(कौथुम) पूर्वार्चिकः » प्रपाठक » 6; अर्ध-प्रपाठक » 2; दशतिः » 1; मन्त्र » 8
(राणानीय) पूर्वार्चिकः » अध्याय » 5; खण्ड » 8;
Acknowledgment
(कौथुम) पूर्वार्चिकः » प्रपाठक » 6; अर्ध-प्रपाठक » 2; दशतिः » 1; मन्त्र » 8
(राणानीय) पूर्वार्चिकः » अध्याय » 5; खण्ड » 8;
Acknowledgment
विषय - जीवात्म्याचे शोधन
शब्दार्थ -
योगसाधना करणारे साधक (त्यम्) त्या (हर्यतम्) प्रिय वा काम्य (बभ्रुम्) शरीराचा जो धारण पोषणकर्ता (हरिम्) आपल्या आत्म्यास (वारेण) दोष-निवारक यम-नियम व ईश्वर-प्रणिधान आदी उपायांद्वारे (पुनन्ति) पुनीत करतात (यः) जो आत्मा योगसिद्ध झाल्यानंतर (मदेन सह) आनंदाने (विश्वान् इत्) सर्व (देवान्) प्राण, मन, बुद्धी, चित्त, अहंकार, इन्द्रियें आदींना (परिगच्छति)व्याप्त करतो (त्या सर्वांवर वश मिळवितो)।।८।।
भावार्थ - असत्य, हिंसा, कपट, संशय, प्रभास, आलस्य भ्रान्ति आदी दोषांनी दूषित आपल्या आत्म्याला योग-उपायांनी शुद्ध करून माणूस ऐहिकव पारलौकिक उत्कर्ष प्राप्त करण्यास पात्र होतो. ।।८।।
विशेष -
सोम-औषधीच्या रसालादेखील हरि म्हणतात. त्यामुळे श्लेषाद्वारे हरि शब्दाची योजना रसपरकदेखील केली पाहिजे. त्या पक्षात ङ्गबभ्रुफचा अर्थ होईल- ङ्गभुऱ्या रंगाचाफ आणि ङ्गवारफ शब्दाचा अर्थ होईल मेंढीच्या केसांनी निर्मित दशापवित्र (गाळणी) की ज्याद्वारे सोमरस गाळून स्वच्छ व शुद्ध करतात. तो शुद्ध स्वच्छ सोमरस सर्व पिणाऱ्या लोकांना मिळतो. ।।८।।