Loading...
Close
VedicScriptures VedicScriptures
English
साइडबार
यजुर्वेद अध्याय - 4
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
    • यजुर्वेद - अध्याय 4/ मन्त्र 26
    ऋषिः - वत्स ऋषिः देवता - यज्ञो देवता छन्दः - भूरिक् ब्राह्मी पङ्क्ति, स्वरः - पञ्चमः
    इस मन्त्र को एडिट करें
    1

    शु॒क्रं त्वा॑ शु॒क्रेण॑ क्रीणामि च॒न्द्रं च॒न्द्रेणा॒मृत॑म॒मृते॑न। स॒ग्मे ते॒ गोर॒स्मे ते॑ च॒न्द्राणि॒ तप॑सस्त॒नूर॑सि प्र॒जाप॑ते॒र्वर्णः॑ पर॒मेण॑ प॒शुना॑ क्रीयसे सहस्रपो॒षं पु॑षेयम्॥२६॥

    स्वर सहित पद पाठ

    शु॒क्रम्। त्वा॒। शु॒क्रेण॑। क्री॒णा॒मि॒। च॒न्द्रम्। च॒न्द्रेण॑। अ॒मृत॑म्। अ॒मृते॑न। स॒ग्मे। ते॒। गोः। अ॒स्मे इत्य॒स्मे। ते॒। च॒न्द्राणि॑। तप॑सः। त॒नूः। अ॒सि॒। प्र॒जाप॑ते॒रिति॑ प्र॒जाऽप॑तेः। वर्णः॑। प॒र॒मेण॑। प॒शुना॑। क्री॒य॒से॒। स॒ह॒स्र॒पो॒षमिति॑ सहस्रऽपो॒षम्। पु॒षे॒य॒म् ॥२६॥

    स्वर रहित मन्त्र

    शुक्रन्त्वा शुक्रेण क्रीणामि चन्द्रञ्चन्द्रेणामृतममृतेन । सग्मे ते गोरस्मे ते चन्द्राणि तपसस्तनूरसि प्रजापतेर्वर्णः परमेण पशुना क्रीयसे सहस्रपोषम्पुषेयम् ॥

    स्वर रहित पद पाठ

    शुक्रम्। त्वा। शुक्रेण। क्रीणामि। चन्द्रम्। चन्द्रेण। अमृतम्। अमृतेन। सग्मे। ते। गोः। अस्मे इत्यस्मे। ते। चन्द्राणि। तपसः। तनूः। असि। प्रजापतेरिति प्रजाऽपतेः। वर्णः। परमेण। पशुना। क्रीयसे। सहस्रपोषमिति सहस्रऽपोषम्। पुषेयम्॥२६॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 4; मन्त्र » 26
    Acknowledgment

    सपदार्थान्वयः - अहं सग्मे गच्छतीति ग्मा=पृथिवी तया सह वर्त्तते, तस्मिन् यज्ञे या तपसः धर्मानुष्ठानस्याग्नेस्तापसस्य वा तनूः शरीरम् असि=अस्ति, यः पशुना व्यवहृतेन विक्रीतेन गवादिना प्रजापतेः प्रजानां पालनहेतुः सूर्यस्तस्य वर्णः वरीतुं योग्यः क्रीयसे=क्रीयते, तं सहस्रपोषम् असंख्यातपुष्टिंपुषेयं पुष्टो भवेयम् । हे विद्वन् ! यानि ते=तव यस्या गोः पृथिव्याः सकाशात् चन्द्राणि (काञ्चनादीन् धातून्) उत्पन्नानि सन्ति, तान्यस्मे=अस्मभ्यमपि सन्तु। अहं परमेण प्रकृष्टेन शुक्रेण शुद्धभावेन यं शुक्रं शुद्धिकारकं यज्ञं चन्द्रेण सुवर्णेन चन्द्रंसुवर्णम् अमृतेन नाशरहितेन विज्ञानेन अमृतं मोक्षसुखं च क्रीणामि गृह्णामि त्वा=तं क्रियामयं यज्ञं त्वमपि क्रीणीहि ॥ ४। २६॥ [अहं सग्मे या तपसस्तनूरसि=अस्ति......सहस्रपोषं पुषेयम्]

    पदार्थः -
    (शुक्रम्) शुद्धिकारकम् (त्वा) क्रियामयं यज्ञम् (शुक्रेण) शुद्धभावेन (क्रीणामि) गृह्णामि (चन्द्रम्) सुवर्णम्।चन्द्रमिति हिरण्यनामसु पठितम् ॥ निघं० १। २॥ (चन्द्रेण) सुवर्णेन(अमृतम्) मोक्षसुखम् (अमृतेन) नाशरहितेन विज्ञानेन (सग्मे) गच्छतीति ग्मा पृथिवी तया सह वर्त्तते तस्मिन् यज्ञे। ग्मेति पृथिवीनामसु पठितम् ।। निघं० १ । १।। (ते) तव (गोः) पृथिव्याः सकाशात् (अस्मे) अस्मभ्यम् (ते) तव सकाशात् (चन्द्राणि) कांचनादीन्धातून् (तपसः) धर्मानुष्ठानस्याग्नेस्तापसस्य वा (तनूः) शरीरम् (असि) अस्ति । अत्र सर्वत्र व्यत्ययः (प्रजापतेः) प्रजानां पतिः पालनहेतुः सूर्य्यस्तस्य (वर्णः) वरीतुं योग्य: (परमेण) प्रकृष्टेन (पशुना) व्यवहृतेन विक्रीतेन गवादिना (क्रीयसे) क्रीयते (सहस्रपोषम्) असंख्यातपुष्टिम् (पुषेयम्) पुष्टो भवेयम् ॥ अयं मंत्रः शत० ३ ।३ ।३ ।६-९ व्याख्यातः ॥ २६ ॥

    भावार्थः - मनुष्यैः शरीरमनोवाग्धनेनपरमेश्वरस्योपासनादिलक्षणंयज्ञं सततमनुष्ठायासंख्याताऽतुला पुष्टिः प्राप्तव्या ।। ४ । २६ ।।

    भावार्थ पदार्थः - सग्मे=परमेश्वरस्योपासनादिलक्षणे यज्ञे । सहस्रपोषम्=असंख्यातामतुलां पुष्टिम् ॥

    विशेषः - वत्सः । यज्ञः=स्पष्टम् ॥ भुरिग्ब्राह्मी पंक्तिः ।पंचमः ।।

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top