ऋग्वेद - मण्डल 5/ सूक्त 73/ मन्त्र 7
उ॒ग्रो वां॑ ककु॒हो य॒यिः शृ॒ण्वे यामे॑षु संत॒निः। यद्वां॒ दंसो॑भिरश्वि॒नात्रि॑र्नराव॒वर्त॑ति ॥७॥
स्वर सहित पद पाठउ॒ग्रः । वा॒म् । क॒कु॒हः । य॒यिः । शृ॒ण्वे । यामे॑षु । स॒म्ऽत॒निः । यत् । वा॒म् । दंसः॑ऽभिः । अ॒श्वि॒ना॒ । अत्रिः॑ । न॒रा॒ । आ॒ऽव॒वर्त॑ति ॥
स्वर रहित मन्त्र
उग्रो वां ककुहो ययिः शृण्वे यामेषु संतनिः। यद्वां दंसोभिरश्विनात्रिर्नराववर्तति ॥७॥
स्वर रहित पद पाठउग्रः। वाम्। ककुहः। ययिः। शृण्वे। यामेषु। सम्ऽतनिः। यत्। वाम्। दंसःऽभिः। अश्विना। अत्रिः। नरा। आऽववर्तति ॥७॥
ऋग्वेद - मण्डल » 5; सूक्त » 73; मन्त्र » 7
अष्टक » 4; अध्याय » 4; वर्ग » 12; मन्त्र » 2
अष्टक » 4; अध्याय » 4; वर्ग » 12; मन्त्र » 2
विषय - उत्तम काम का उपदेश ।
भावार्थ -
भा०-हे विद्वान् स्त्री पुरुषो ! हे ( अश्विना ) शीघ्र चलने वाले अश्ववत् इन्द्रियों के स्वामी, जितेन्द्रिय पुरुषो ! ( यत् अत्रिः ) जो भोक्ता, एवं इस लोक में विद्यमान पुरुष ( दंसोभिः ) नाना कार्यों से ( आ ववर्त्तति ) आजीविका सम्पादन करता है वह ( उग्रः ) बलवान् पुरुष ( वां ) आप दोनों में से ( ककुहः ) श्रेष्ठ, ( सन्तनिः ) वंश का विस्तार करने वाला और ( यामेषु ) समस्त मार्गों पर ( ययिः ) जाने में स्वतन्त्र ( शृण्वे ) सुना जाय, प्रसिद्ध हो। या जो (अत्रि: ) विद्वान् आप दोनों को कर्मों के उपदेशों से युक्त करता है वह महान् उग्र, आचार्य ( यामेषु ययिः) नियमादि पालन कार्यों ले जाने वाला हो ।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - पौर आत्रेय ऋषिः ॥ अश्विनौ देवते ॥ छन्दः - १, २, ४, ५, ७ निचृद-नुष्टुप् ॥ ३, ६, ८,९ अनुष्टुप् । १० विराडनुष्टुप् ॥ दशर्चं सूक्तम् ॥
इस भाष्य को एडिट करें