विषय

तृतीय ऋचा पूर्वार्चिक में ४३२ क्रमाङ्क पर परमात्मा, जीवात्मा और राजा को सम्बोधित की गयी थी। यहाँ परमात्मा के विषय में व्याख्या की जा रही है।

पदार्थ

हे (सोम) ब्रह्माण्ड के सम्राट् जगदीश्वर ! (महे) महान् (समर्यराज्ये) देवासुरसङ्ग्राम से प्राप्त आन्तरिक साम्राज्य में, हम (सुतं त्वा) हृदय में प्रकट हुए आपको (अनु) लक्ष्य करके (मदामसि हि) मुदित होते हैं। हे (पवमान) पवित्र करनेवाले परमात्मन् ! आप (वाजान्) बलों में (अभि प्र गाहसे) अवगाहन करते हो, अतः हमें बल दो, यह भाव है ॥३॥

भावार्थ

अपने अन्तरात्मा में छिपे हुए परमात्मा को प्रकट करके आत्मबल और परम आनन्द प्राप्त किया जा सकता है ॥३॥

विशेष

<br>

विषय

सोमरक्षण व उल्लास

पदार्थ

प्रस्तुत मन्त्र का अर्थ ४३२ संख्या पर द्रष्टव्य है ।
 

विषयः

तृतीया ऋक् पूर्वार्चिके ४३२ क्रमाङ्के परमात्मानं जीवात्मानं राजानं च सम्बोधिता। अत्र परमात्मविषये व्याख्यायते।

पदार्थः

हे (सोम) ब्रह्माण्डस्य सम्राट् जगदीश्वर ! (महे) महति (समर्यराज्ये) समरेण देवासुरसंग्रामेण प्राप्तं समर्यं तस्मिन् राज्ये, आन्तरे स्वराज्ये इत्यर्थः, वयम् (सुतं त्वा) हृदये प्रकटीभूतं त्वाम् (अनु) अनुलक्ष्य (मदामसि हि) मोदामहे खलु। [मदी हर्षग्लेपनयोः, भ्वादिः।] हे (पवमान) पावक परमात्मन् ! त्वम् (वाजान्) बलानि, (अभि प्र गाहसे) अवगाहसे, अतोऽस्मभ्यमपि बलानि देहीति भावः ॥३॥

भावार्थः

स्वान्तरात्मनि प्रच्छन्नं परमात्मानं प्रकटीकृत्यात्मबलं परमाह्लादकश्च प्राप्तुं शक्यते ॥३॥

Meaning

O King, we feel comfort and delight in living under thy control and administration run by excellent, celibate officials. O excellent ruler, thou movest about unmindful of foes !

Meaning

While you are with us at heart, O Soma, spirit of constant peaceful life, we rejoice with you in the great common-wealth order of governance where, dynamic, pure and purifying, you ever advance to victories in honour, excellence and glory. (Rg. 9-110-2)

पदार्थ

પદાર્થ : (सोम) હે ઉપાસનારસ ! (त्वा सुतम् अनु हि) તારા નિષ્પન્નના સેવનની સાથે જ (सम्मदामसि) અમે સારી રીતે તૃપ્ત બનીએ છીએ (महे अर्यराज्ये) મહાન સ્વામી પરમાત્માના રાજ્યમાં-મોક્ષમાં (पवमान) હે પવિત્ર કારક ! (वाजान्) અમારા હર્ષ બળોને માટે (अभि) લક્ષિત કર (प्रगाहसे) પ્રગતિ કરી રહેલ છે. (૬)


 

भावार्थ

ભાવાર્થ : હે ઉપાસનારસ તારા નિષ્પન્ન સાથે અમે સમ્યક્ તૃપ્ત બનીએ મહાન પરમ રાજ્યને માટે મોક્ષ માર્ગમાં પ્રગતિ કરીએ. (૬)

भावार्थ

आपल्या अंतरात्म्यात लपलेल्या परमात्म्याला प्रकट करून आत्मबल व अत्यंत आनंद प्राप्त केला जाऊ शकतो. ॥३॥