English
अथर्ववेद - काण्ड 2/ सूक्त 30/ मन्त्र 4
सूक्त - प्रजापतिः
देवता - ओषधिः
छन्दः - अनुष्टुप्
सूक्तम् - कामिनीमनोऽभिमुखीकरण सूक्त
यदन्त॑रं॒ तद्बाह्यं॒ यद्बाह्यं॒ तदन्त॑रम्। क॒न्या॑नां वि॒श्वरू॑पाणां॒ मनो॑ गृभायौषधे ॥
स्वर सहित पद पाठयत् । अन्त॑रम् । तत् । बाह्य॑म् । यत् । बाह्य॑म् । तत् । अन्त॑रम् । क॒न्या᳡नाम् । वि॒श्वऽरू॑पाणाम् । मन॑: । गृ॒भा॒य॒ । ओ॒ष॒धे॒ ॥३०.४॥
स्वर रहित मन्त्र
यदन्तरं तद्बाह्यं यद्बाह्यं तदन्तरम्। कन्यानां विश्वरूपाणां मनो गृभायौषधे ॥
स्वर रहित पद पाठयत् । अन्तरम् । तत् । बाह्यम् । यत् । बाह्यम् । तत् । अन्तरम् । कन्यानाम् । विश्वऽरूपाणाम् । मन: । गृभाय । ओषधे ॥३०.४॥
अथर्ववेद - काण्ड » 2; सूक्त » 30; मन्त्र » 4
भाषार्थ -
কন্যাদের (অন্তরম্) মনের মধ্যে (যদ্) যা হয় (তদ্) তা (বাহ্য) বাহ্যিক কর্মের মাধ্যমে প্রকট হয় এবং যা (বাহ্যম্) বাহ্যিক কর্মে হয় (তদ্) তা (অন্তরম্) তাঁদের মনের মধ্যে থাকে, অর্থাৎ কন্যারা ছল-কপট রহিত হয়। (ঔষধে) হে ঔষধি ! (বিশ্বরূপাণাম্) নানারূপবিশিষ্ট বা (বিশ্বরূপাণাম্ কন্যানাম্) বিশ্বে রূপবতী কন্যাদের (মনঃ) মনকে (গৃভায়) বশবর্তী করো।
टिप्पणी -
[গৃভায়= গৃহাণ। গ্রহ+শায়চ্। ঔষধি-সেবন দ্বারা মনকে পরবশ করা যেতে পারে। সাত্ত্বিক, রাজস, এবং তমোগুণী অন্নের সেবনের মাধ্যমে মনের বৃত্তিসমূহ সত্ত্বগুণী, রজোগুণী এবং তমোগুণী হয়ে যায়। ভিন্ন-ভিন্ন অন্ন, ভিন্ন-ভিন্ন ঔষধিরূপ। এজন্যই বলা হয়েছে যে "রজস্তমো মোপগা মা প্রমেষ্ঠাঃ ” (অথর্ব০ ৮।২।১)।]