English
अथर्ववेद - काण्ड 2/ सूक्त 31/ मन्त्र 1
सूक्त - काण्वः
देवता - मही अथवा चन्द्रमाः
छन्दः - अनुष्टुप्
सूक्तम् - कृमिजम्भन सूक्त
इन्द्र॑स्य॒ या म॒ही दृ॒षत्क्रिमे॒र्विश्व॑स्य॒ तर्ह॑णी। तया॑ पिनष्मि॒ सं क्रिमी॑न्दृ॒षदा॒ खल्वाँ॑ इव ॥
स्वर सहित पद पाठइन्द्र॑स्य । या । म॒ही । दृ॒षत् । क्रिमे॑: । विश्व॑स्य । तर्ह॑णी । तया॑ । पि॒न॒ष्मि॒ । सम् । क्रिमी॑न् । दृ॒षदा॑ । खल्वा॑न्ऽइव ॥३१.१॥
स्वर रहित मन्त्र
इन्द्रस्य या मही दृषत्क्रिमेर्विश्वस्य तर्हणी। तया पिनष्मि सं क्रिमीन्दृषदा खल्वाँ इव ॥
स्वर रहित पद पाठइन्द्रस्य । या । मही । दृषत् । क्रिमे: । विश्वस्य । तर्हणी । तया । पिनष्मि । सम् । क्रिमीन् । दृषदा । खल्वान्ऽइव ॥३१.१॥
अथर्ववेद - काण्ड » 2; सूक्त » 31; मन्त्र » 1
भाषार्थ -
(ইন্দ্রস্য) পরমেশ্বরের (যা) যে (মহী দৃষৎ) বিশাল শিলা রয়েছে (বিশ্বস্য ক্রিমেঃ) সমস্ত কৃমির (তর্হণী) হিংসা অর্থাৎ হননকারী, (তয়া) তা দ্বারা (ক্রিমীন্১) কৃমিসমূহকে (সম্ পিনষ্মি) সম্যকরূপে আমি পিষ্ট করি, (দৃষদা) পাথরের যাঁতা দ্বারা (ইব) যেভাবে (খল্বান্) দানাকে পিষ্ট করা হয়।
टिप्पणी -
[পরমেশ্বরের মহতী শিলা হল, সূর্যরূপী শিলা। সৌরচিকিৎসার বর্ণনা হয়েছে, সূর্যের রশ্মির প্রয়োগের দ্বারা কৃমির বিনাশের বিধান হয়েছে। শরীরান্তর্গতান্ সর্বান্ ক্ষুদ্রজন্তুন্ (সায়ণ)। এর থেকে প্রকট হয় যে, মন্ত্রে রোগজনক জীবাণুর (germs) বর্ণনা হয়েছে। এগুলো অদৃষ্ট জীবাণু, (মন্ত্র ২)। অদৃষ্ট, যা অতিসূক্ষ্ম হওয়ায় চোখে দেখা যায় না। [১. কৃঞ্ হিংসায়াম্ (ক্রয়াদিঃ) তথা কৃ হিংসায়াম্ (ভ্বাদিঃ)।]