English
अथर्ववेद - काण्ड 3/ सूक्त 11/ मन्त्र 8
सूक्त - ब्रह्मा, भृग्वङ्गिराः
देवता - इन्द्राग्नी, आयुः, यक्ष्मनाशनम्
छन्दः - त्र्यवसाना षट्पदा बृहतीगर्भा जगती
सूक्तम् - दीर्घायुप्राप्ति सूक्त
अ॒भि त्वा॑ जरि॒माहि॑त॒ गामु॒क्षण॑मिव॒ रज्ज्वा॑। यस्त्वा॑ मृ॒त्युर॒भ्यध॑त्त॒ जाय॑मानं सुपा॒शया॑। तं ते॑ स॒त्यस्य॒ हस्ता॑भ्या॒मुद॑मुञ्च॒द्बृह॒स्पतिः॑ ॥
स्वर सहित पद पाठअ॒भि । त्वा॒ । ज॒रि॒मा । अ॒हि॒त । गाम् । उ॒क्षण॑म्ऽइव । रज्ज्वा॑ । य: । त्वा॒ । मृ॒त्यु: । अ॒भि॒ऽअध॑त्त । जाय॑मानम् । सु॒ऽपा॒शया॑ । तम् । ते॒ । स॒त्यस्य॑ । हस्ता॑भ्याम् । उत् । अ॒मु॒ञ्च॒त् । बृह॒स्पति॑: ॥११.८॥
स्वर रहित मन्त्र
अभि त्वा जरिमाहित गामुक्षणमिव रज्ज्वा। यस्त्वा मृत्युरभ्यधत्त जायमानं सुपाशया। तं ते सत्यस्य हस्ताभ्यामुदमुञ्चद्बृहस्पतिः ॥
स्वर रहित पद पाठअभि । त्वा । जरिमा । अहित । गाम् । उक्षणम्ऽइव । रज्ज्वा । य: । त्वा । मृत्यु: । अभिऽअधत्त । जायमानम् । सुऽपाशया । तम् । ते । सत्यस्य । हस्ताभ्याम् । उत् । अमुञ्चत् । बृहस्पति: ॥११.८॥
अथर्ववेद - काण्ड » 3; सूक्त » 11; मन्त्र » 8
भाषार्थ -
[হে ব্যাধিনির্মুক্ত !] (ত্বা) তোমাকে (জরিমা) জরা (অভি অহিত) বেঁধে ফেলেছে, (গাম্ উক্ষণম্) গাভী ও বলদকে (রজ্জ্বা ইব) রজ্জু/দড়ির দ্বারা যেভাবে [বাঁধা হয়]। (জায়মানং ত্বা) জায়মান/জন্মকালে তোমাকে (যঃ মৃত্যুঃ) যেই মৃত্যু (সুপাশয়া) উত্তম ফাঁদ/বন্ধন দ্বারা (অভি অধত্ত) বেঁধেছিল/বন্ধন করেছিল/আবদ্ধ করেছিল, (তে) তোমার (তম্) সেই মৃত্যু ফাঁদকে (বৃহস্পতিঃ) বেদবাণীর পতি (সত্যস্য হস্তাভ্যাম্) সত্যস্বরূপ দুই হাতের দ্বারা (উদমুঞ্চৎ) উন্মুক্ত করে দিয়েছে।
टिप्पणी -
[অভি অহিত= অভিপূর্বো দধাতির্বন্ধনে বর্ততে যথা "অশ্বাভিধানীমা দত্তে", দধাতের্লুঙ্ (সায়ণ)। সুপাশয়া=পাশ/ফাঁদকে সুপাশা বলা হয়েছে। ইহা উত্তম পাশ, যতঃ এই নালীর সাথে বাঁধা সন্তান জন্ম নেয়। এটা হলো নাভি নালরূপী পাশ অর্থাৎ রজ্জু। মৃত্যুঃ= প্রত্যেক প্রাণীর জন্মের সাথেই তার সাথে মৃত্যুর সম্বন্ধ থাকে, যে জন্মগ্রহণ করে তার মৃত্যু অবশ্যম্ভাবী। বৃহস্পতিঃ=বৃহতী বেদবাক্, তার পতি, বেদজ্ঞ বিদ্বান্। হস্তাভ্যাম্ যথা "হস্তাভ্যাং দশশাখাভ্যাম্......তাভ্যাং ত্বাভি মৃশামসি" (অথর্ব ৪।১৩।৬, ৭)। অভিমর্শন=স্পর্শ করা। স্পর্শকর্তার দুই হাত সত্যকর্মা হওয়া উচিত তবেই হাত দ্বারা স্পর্শ করলে রোগী রোগমুক্ত হতে পারে, অন্যথা নয়।]