English
अथर्ववेद - काण्ड 3/ सूक्त 26/ मन्त्र 4
सूक्त - अथर्वा
देवता - उदीचीदिक् सवाताः प्रविध्यन्तः
छन्दः - भुरिक्त्रिष्टुप्
सूक्तम् - दिक्षु आत्मारक्षा सूक्त
ये॒स्यां स्थोदी॑च्यां दि॒शि प्र॒विध्य॑न्तो॒ नाम॑ दे॒वास्तेषां॑ वो॒ वात॒ इष॑वः। ते नो॑ मृडत॒ ते नोऽधि॑ ब्रूत॒ तेभ्यो॑ वो॒ नम॒स्तेभ्यो॑ वः॒ स्वाहा॑ ॥
स्वर सहित पद पाठये । अ॒स्याम् । स्थ । उदी॑च्याम् । दि॒शि । प्र॒ऽविध्य॑न्त: । नाम॑ । दे॒वा: । तेषा॑म् । व॒: । वात॑: । इष॑व: । ते । न॒: । मृ॒ड॒त॒ । ते । न॒: । अधि॑ । ब्रू॒त॒ । तेभ्य॑: । व॒: । नम॑: । तेभ्य॑: । व॒: । स्वाहा॑ ॥२६.४॥
स्वर रहित मन्त्र
येस्यां स्थोदीच्यां दिशि प्रविध्यन्तो नाम देवास्तेषां वो वात इषवः। ते नो मृडत ते नोऽधि ब्रूत तेभ्यो वो नमस्तेभ्यो वः स्वाहा ॥
स्वर रहित पद पाठये । अस्याम् । स्थ । उदीच्याम् । दिशि । प्रऽविध्यन्त: । नाम । देवा: । तेषाम् । व: । वात: । इषव: । ते । न: । मृडत । ते । न: । अधि । ब्रूत । तेभ्य: । व: । नम: । तेभ्य: । व: । स्वाहा ॥२६.४॥
अथर्ववेद - काण्ड » 3; सूक्त » 26; मन्त्र » 4
भाषार्थ -
(যে) যে (অস্যাম্ উদিচ্যাং দিশি) এই উত্তর দিশায় (প্রবিধ্যন্তঃ) অধিকতর বিদ্ধকারী, (নাম) অর্থাৎ এই নামের (দেবাঃ) বিজিগীষু সৈনিক (স্থ) হও, (তেষাং বঃ) সেই তোমাদের (ইষবঃ) বাণ হলো (বাতঃ) বায়ু, বা বায়ব্যাস্ত্র। (তে) সেই তোমরা (নঃ মৃডত) আমাদের সুখী করো, (তে) সেই তোমরা (নঃ) আমাদের (অভিব্রূত) রাষ্ট্র-রক্ষা সম্বন্ধে অধিক জ্ঞানের কথন করো, (তেভ্যঃ বঃ) সেই তোমাদের জন্য (নমঃ) নমস্কার। (তেভ্যঃ বঃ) সেই তোমাদের জন্য (স্বাহা) আমাদের সম্পত্তির আহুতি হোক, প্রদান হোক।
टिप्पणी -
[বাতঃ= নিরুক্তকার "অপ্বা"-এর উল্লেখ করেছেন (৬।৩।১২; পদসংখ্যা ৪৮)। অপ্বা= এই অস্ত্র, শত্রুদের ওপর নিক্ষেপ করার জন্য। ইহা প্রক্ষেপ্তা থেকে অপগত হয়েছে, বা= বায়ুরূপ হয়ে, বা গতিশীল হয়ে শত্রুর দিকে যায়। "অপ্বা১= অপ্+বা (গতৌ, অদাদিঃ)। নিরুক্তকার একে "ব্যাধির্বা ভয়ং বা" বলেছেন এবং বলেছেন "যদনয়া বিদ্ধোঽপবীয়তে"(৬।৩।১২)। ইহা বায়ুরূপ হয়ে শত্রুর দিকে যায়। দেখো (অথর্ব০ ৩।১।৩, ৫, ৬ এবং ৩।২।১, ৫, ৬)। অপ্বা বস্তুতঃ ভয়রূপ, শত্রুদের জন্য।] [অপ্বা এবং অপবীয়তে-এর মধ্যে শব্দসাম্য ও অর্থসাম্য রয়েছে। অপ্বা= অপ্+বা (গতৌ); অপবীয়তে=অপ+বী(গতৌঃ; অদাদিঃ)।]