यजुर्वेद - अध्याय 17/ मन्त्र 18
ऋषिः - भुवनपुत्रो विश्वकर्मा ऋषिः
देवता - विश्वकर्मा देवता
छन्दः - भुरिगार्षी पङ्क्तिः
स्वरः - पञ्चमः
1
किस्वि॑दासीदधि॒ष्ठान॑मा॒रम्भ॑णं कत॒मत् स्वि॑त् क॒थासी॑त्। यतो॒ भूमिं॑ ज॒नय॑न् वि॒श्वक॑र्मा॒ वि द्यामौर्णोन्महि॒ना वि॒श्वच॑क्षाः॥१८॥
स्वर सहित पद पाठकिम्। स्वि॒त्। आ॒सी॒त्। अ॒धि॒ष्ठान॑म्। अ॒धि॒स्थान॒मित्य॑धि॒ऽस्थान॑म्। आ॒रम्भ॑ण॒मित्या॒ऽरम्भ॑णम्। क॒त॒मत्। स्वि॒त्। क॒था। आ॒सी॒त्। यतः॑। भूमि॑म्। ज॒नय॑न्। वि॒श्वक॒र्मेति॑ वि॒श्वऽक॑र्मा। वि। द्याम्। और्णो॑त्। म॒हि॒ना। वि॒श्वच॑क्षा॒ इति॑ वि॒श्वऽच॑क्षाः ॥१८ ॥
स्वर रहित मन्त्र
किँ स्विदासीदधिष्ठानमारम्भणङ्कतमत्स्वित्कथासीत् । यतो भूमिञ्जनयन्विश्वकर्मा वि द्याऔर्णान्महिना विश्वचक्षाः ॥
स्वर रहित पद पाठ
किम्। स्वित्। आसीत्। अधिष्ठानम्। अधिस्थानमित्यधिऽस्थानम्। आरम्भणमित्याऽरम्भणम्। कतमत्। स्वित्। कथा। आसीत्। यतः। भूमिम्। जनयन्। विश्वकर्मेति विश्वऽकर्मा। वि। द्याम्। और्णोत्। महिना। विश्वचक्षा इति विश्वऽचक्षाः॥१८॥
विषय - स्तुती
व्याखान -
[प्रश्नोत्तर] प्रश्न — या संसाराचा आधार कोणता? संसाराचे कारण कोणते? व निर्माता कोण आहे? तो कसा आहे? निर्मिती करणाऱ्या ईश्वराचे अणिष्ठान कोणते? ईश्वराचे व जगाचे निमित्त कोणते? त्यांची साधने कोणती? उत्तर — (यतः) ज्याने विश्व निर्माण केलेले आहे अशा (विश्वकर्मा) परमेश्वराने अनंत सामध्यनि या जगाची रचना केलेली आह. तोच या जगाचा आधार, निमित्त व साधन आहे. त्याने आपल्या अफाट सामथ्यनि जीवसष्टि निर्माण केली व पृथ्वीपासून स्वर्गापर्यंत सर्व गोष्टींची निर्मिती करून स्वतःच्या प्रभावाने (और्णोत्) सर्वांना व्यापलेले आहे. परमेश्वर स्वतःच आधार आहे. त्याचा दुसरा कोणता आधार नाही. सर्वांचा निर्माणकर्ता तोच आहे. रक्षक तोच असून सर्वांचे धारणही तोच करतो. तो आनंदमयही आहे. तो ईश्वर कसा आहे? (विश्वचक्षाः) तो सर्व जगाला पाहणारा द्रष्टा आहे. जो त्याला सोडून दुसऱ्याचा आश्रय घेतो तो मनुष्य दुःखसागरात बुडतो.॥३२॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal