Sidebar
अथर्ववेद - काण्ड 6/ सूक्त 54/ मन्त्र 1
सूक्त - ब्रह्मा
देवता - अग्नीषोमौ
छन्दः - अनुष्टुप्
सूक्तम् - अमित्रदम्भन सूक्त
इ॒दं तद्यु॒ज उत्त॑र॒मिन्द्रं॑ शुम्भा॒म्यष्ट॑ये। अ॒स्य क्ष॒त्रं श्रियं॑ म॒हीं वृ॒ष्टिरि॑व वर्धया॒ तृण॑म् ॥
स्वर सहित पद पाठइ॒दम् । तत् । यु॒जे । उत्ऽत॑रम् । इन्द्र॑म् । शु॒म्भा॒मि॒ । अष्ट॑ये । अ॒स्य । क्ष॒त्रम् । श्रिय॑म् । म॒हीम् । वृ॒ष्टि:ऽइ॑व । व॒र्ध॒य॒ । तृण॑म् ॥५४.१॥
स्वर रहित मन्त्र
इदं तद्युज उत्तरमिन्द्रं शुम्भाम्यष्टये। अस्य क्षत्रं श्रियं महीं वृष्टिरिव वर्धया तृणम् ॥
स्वर रहित पद पाठइदम् । तत् । युजे । उत्ऽतरम् । इन्द्रम् । शुम्भामि । अष्टये । अस्य । क्षत्रम् । श्रियम् । महीम् । वृष्टि:ऽइव । वर्धय । तृणम् ॥५४.१॥
अथर्ववेद - काण्ड » 6; सूक्त » 54; मन्त्र » 1
विषय - क्षत्रं, श्रियं, महीम्
पदार्थ -
१. (इदम्) = इस (तत् उत्तरम्) = उस उत्कृष्ट कर्म को (युजे) = अपने साथ जोड़ता है. श्रेष्ठ कर्मों को ही करनेवाला बनता हूँ। 'यज्ञो वै श्रेष्ठतमं कर्म'-यज्ञादि उत्तम कर्मों को ही अपनाता है। उस (इन्द्रम्) = सर्वशक्तिमान् परमैश्वर्यशाली प्रभु को (अष्टये) = अभिमत फल की प्राप्ति के लिए (शुम्भामि) = अपने में अलङ्कृत करता हूँ। २. हे प्रभो! आप (अस्य) = इस अपने उपासक के (क्षत्रम्) = बल को, (श्रियम्) = श्री को तथा (महीम्) = पूजा की वृत्ति को [मह पूजायाम्] इसप्रकार (वर्धय) = बढ़ाइए, (इव) = जैसेकि (वृष्टिः) = वर्षा (तृणम्) = तृण को बढ़ाती है।
भावार्थ -
हम उत्तम कर्मों में व्यापृत हों और प्रभु का स्मरण करें। प्रभु हमारे बल, धन व उपासन के भाव को बढ़ाएँ।
इस भाष्य को एडिट करें