English
अथर्ववेद - काण्ड 8/ सूक्त 2/ मन्त्र 19
सूक्त - ब्रह्मा
देवता - आयुः
छन्दः - उपरिष्टाद्बृहती
सूक्तम् - दीर्घायु सूक्त
यद॒श्नासि॒ यत्पि॑बसि धा॒न्यं कृ॒ष्याः पयः॑। यदा॒द्यं यद॑ना॒द्यं सर्वं॑ ते॒ अन्न॑मवि॒षं कृ॑णोमि ॥
स्वर सहित पद पाठयत् । अ॒श्नासि॑ । यत्। पिब॑सि । धा॒न्य᳡म् । कृ॒ष्या । पय॑: । यत् । आ॒द्य᳡म् । यत् । अ॒ना॒द्यम् । सर्व॑म् । ते॒ । अन्न॑म् । अ॒वि॒षम् । कृ॒णो॒मि॒ ॥२.१९॥
स्वर रहित मन्त्र
यदश्नासि यत्पिबसि धान्यं कृष्याः पयः। यदाद्यं यदनाद्यं सर्वं ते अन्नमविषं कृणोमि ॥
स्वर रहित पद पाठयत् । अश्नासि । यत्। पिबसि । धान्यम् । कृष्या । पय: । यत् । आद्यम् । यत् । अनाद्यम् । सर्वम् । ते । अन्नम् । अविषम् । कृणोमि ॥२.१९॥
अथर्ववेद - काण्ड » 8; सूक्त » 2; मन्त्र » 19
विषय - कृष्याः धान्य, पयः
पदार्थ -
(यत्) = जो तू (कृष्याः धान्यं अश्नासि) = कृषि के द्वारा उत्पन्न धान्य खाता है और (यत् पयः पिबसि) = जो दूध व जल पीता है, (यत्) = जो अन्न (आद्यम्) = सुखेन भक्षणीय है, (यत्) = और जो (अनाद्यम्) = न खाने योग्य अति कठिन द्रव्य है अथवा अत्यन्त कटु व तिक्त होने से अनाद्य है, उस (ते) = तेरे (सर्वम्) = सब (अन्नम्) = अन्न को (अविषं कृणोमि) = निर्विष-अमृत करता हूँ।
भावार्थ -
हम कृषि से उत्पन्न-भूमिमाता से दिये गये अन्न को खाएँ, दुध ही पीएँ। जो कोमल व कठोर पदार्थ हम खाएँ वे विषैले प्रभाव उत्पन्न न करके हमें नीरोग बनानेवाले हों।
इस भाष्य को एडिट करें