यजुर्वेद - अध्याय 19/ मन्त्र 60
ऋषिः - शङ्ख ऋषिः
देवता - पितरो देवताः
छन्दः - विराट त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
1
येऽअ॑ग्निष्वा॒त्ता येऽअन॑ग्निष्वात्ता॒ मध्ये॑ दि॒वः स्व॒धया॑ मा॒दय॑न्ते। तेभ्यः॑ स्व॒राडसु॑नीतिमे॒तां य॑थाव॒शं त॒न्वं कल्पयाति॥६०॥
स्वर सहित पद पाठये। अ॒ग्नि॒ष्वा॒त्ताः। अ॒ग्नि॒ष्वा॒त्ता इत्य॑ग्निऽस्वा॒त्ताः। ये। अन॑ग्निष्वात्ताः। अन॑ग्निष्वात्ता॒ इत्यन॑ग्निऽस्वात्ताः। मध्ये॑। दि॒वः। स्व॒धया॑। मा॒दय॑न्ते। तेभ्यः॑। स्व॒राडिति॑ स्व॒ऽराट्। असु॑नीति॒मित्यसु॑ऽनीतिम्। ए॒ताम्। य॒था॒व॒शमिति॑ यथाऽव॒शम्। त॒न्व᳖म्। क॒ल्प॒या॒ति॒ ॥६० ॥
स्वर रहित मन्त्र
येऽअग्निष्वात्ता येऽअनग्निष्वात्ता मध्ये दिवः स्वधया मादयन्ते । तेभ्यः स्वराडसुनीतिमेताँयथावशन्तन्वङ्कल्पयाति ॥
स्वर रहित पद पाठ
ये। अग्निष्वात्ताः। अग्निष्वात्ता इत्यग्निऽस्वात्ताः। ये। अनग्निष्वात्ताः। अनग्निष्वात्ता इत्यनग्निऽस्वात्ताः। मध्ये। दिवः। स्वधया। मादयन्ते। तेभ्यः। स्वराडिति स्वऽराट्। असुनीतिमित्यसुऽनीतिम्। एताम्। यथावशमिति यथाऽवशम्। तन्वम्। कल्पयाति॥६०॥
विषय - उनकी असुनीति तनु की कल्पना का रहस्य ।
भावार्थ -
( ये ) जो (अग्निष्वात्ताः) अग्रणी, सेनापति, न्यायाधीश, आदि पदों पर स्थित, अग्नि आदि विज्ञान के वेत्ता वा राजा से स्वीकृत हैं और (ये) (अग्निष्वात्ता) जो मुख्य पदों पर नहीं स्थित वा जिनको राजा से नहीं चुने गये प्रत्युत प्रजा द्वारा चुने गये हैं, और जो ( मध्ये दिवः) ज्ञान प्रकाश से युक्त, राजसभा के बीच (स्वधया) ज्ञान और वाक् धारणा, शक्ति और सामर्थ्य से (मादयन्ते) आनन्द प्रसन्न रहते और अन्यों को ज्ञान से तृप्त करते हैं । (तेभ्यः) उनके लिये भी ( स्वराड् ) स्वयं सर्वोपरि विराजमान, सूर्य के समान तेजस्वी बड़ा राजा ( यथावशम् ) यथाशक्ति, वश करने वाली शक्ति से (असुनीतिम् ) प्राण धारण कराने वाली ( तन्वम् ) शरीरवृत्ति को ( कल्पयाति) करे ।
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - शंखः । पितरः । विराट् त्रिष्टुप् । धैवतः ॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal