English
अथर्ववेद - काण्ड 3/ सूक्त 9/ मन्त्र 1
सूक्त - वामदेवः
देवता - द्यावापृथिव्यौ, विश्वे देवाः
छन्दः - अनुष्टुप्
सूक्तम् - दुःखनाशन सूक्त
क॒र्शफ॑स्य विश॒फस्य॒ द्यौः पि॒ता पृ॑थि॒वी मा॒ता। यथा॑भिच॒क्र दे॒वास्तथाप॑ कृणुता॒ पुनः॑ ॥
स्वर सहित पद पाठक॒र्शफ॑स्य । वि॒ऽश॒फस्य॑ । द्यौ: । पि॒ता । पृ॒थि॒वी । मा॒ता ।यथा॑ । अ॒भि॒ऽच॒क्र । दे॒वा॒: । तथा॑ । अप॑ । कृ॒णु॒त॒ । पुन॑: ॥९.१॥
स्वर रहित मन्त्र
कर्शफस्य विशफस्य द्यौः पिता पृथिवी माता। यथाभिचक्र देवास्तथाप कृणुता पुनः ॥
स्वर रहित पद पाठकर्शफस्य । विऽशफस्य । द्यौ: । पिता । पृथिवी । माता ।यथा । अभिऽचक्र । देवा: । तथा । अप । कृणुत । पुन: ॥९.१॥
अथर्ववेद - काण्ड » 3; सूक्त » 9; मन्त्र » 1
भाषार्थ -
(কর্শফস্য১)= করশফস্য [সায়ণ] শফ অর্থাৎ যে খুর দ্বারা কাজ করে বা খুররূপী "কর" অর্থাৎ হস্তযুক্ত/হস্তসম্পন্ন, (বিশফস্য) এবং শফ বিহীনের (পিতা দ্যৌঃ) পিতা হলো দ্যুলোক, (মাতা) এবং মাতা হলো (পৃথিবী) পৃথিবী। (দেবাঃ) দ্যৌঃ এবং পৃথিবী আদি দিব্যতত্ত্ব (যথা) যেমন (অভি চক্রে) আমাদের সম্মুখের এই সৃষ্টি উৎপন্ন করেছে, (তথা) তেমনই (পুনঃ) পুনঃ/আবার (অপকৃণুত) তুমি এই সৃষ্টিকে অপকৃত অর্থাৎ অপগত করো।
टिप्पणी -
[প্রাণী-সৃষ্টি দুই প্রকারের, খুরসহিত এবং খুররহিত। দুই প্রকারের সৃষ্টি দ্যুলোক এবং পৃথিবী থেকে উৎপন্ন হয়েছে। যেমন এরা উৎপন্ন হয়েছে তেমনই আবার অপগত হয়ে উৎপন্ন হতে থাকবে। এই উৎপত্তি এবং প্রলয়ের চক্র অনাদিকাল থেকে চলছে।] [১. করোতি কর্মাণি শফৈঃ যঃ, সঃ কর্শফঃ, অশ্বাদিঃ। তথা শফৈঃ বিহীনঃ বিশফঃ মনুষ্যাদিঃ।]