English
अथर्ववेद - काण्ड 3/ सूक्त 13/ मन्त्र 1
सूक्त - भृगुः
देवता - वरुणः, सिन्धुः, आपः
छन्दः - निचृदनुष्टुप्
सूक्तम् - आपो देवता सूक्त
यद॒दः सं॑प्रय॒तीरहा॒वन॑दता ह॒ते। तस्मा॒दा न॒द्यो॒ नाम॑ स्थ॒ ता वो॒ नामा॑नि सिन्धवः ॥
स्वर सहित पद पाठयत् । अ॒द: । स॒म्ऽप्र॒य॒ती॒: । अहौ॑ । अन॑दत । ह॒ते । तस्मा॑त् । आ । न॒द्य᳡: । नाम॑ । स्थ॒ । ता । व॒: । नामा॑नि । सि॒न्ध॒व॒: ॥१३.१॥
स्वर रहित मन्त्र
यददः संप्रयतीरहावनदता हते। तस्मादा नद्यो नाम स्थ ता वो नामानि सिन्धवः ॥
स्वर रहित पद पाठयत् । अद: । सम्ऽप्रयती: । अहौ । अनदत । हते । तस्मात् । आ । नद्य: । नाम । स्थ । ता । व: । नामानि । सिन्धव: ॥१३.१॥
अथर्ववेद - काण्ड » 3; सूक्त » 13; मन्त्र » 1
मन्त्र विषय - অপাং গুণা উপদিশ্যন্তেঃ
भाषार्थ -
(সিন্ধবঃ) হে প্রবাহমান নদীসমূহ ! (সংপ্রয়তীঃ=সংপ্রয়ত্যঃ+যূয়ম্) একসাথে অগ্ৰগামী তোমরা (অহৌ হতে) মেঘের সংঘর্ষে/তাড়নায় (অদঃ) তা (যৎ) যে (অনহত) নাদ/শব্দ করেছে। (তস্মাৎ) এইজন্য (আ) ই (নদ্যঃ) নাদ/শব্দকারী, নদী (নাম) নাম (স্থ) তোমরা হও, (তা=তানি) তা [তেমনই] (বঃ) তোমাদের (নামানি) নাম ॥১॥
भावार्थ - যখন মেঘ পরস্পরের সাথে সংঘর্ষে গর্জন করে বর্ষিত হয়, তখন সেই জল পৃথিবীতে একত্র হয়ে নাদ করে প্রবাহিত হয়, তাই তার নাম হচ্ছে নদী। এইভাবে বৈদিক শব্দের ব্যুৎপত্তি বুঝে অর্থ করা উচিত ॥১॥ অজমের পুস্তকে ‘সংপ্রয়তিঃ’ রয়েছে আমি অন্য পুস্তক থেকে ‘সংপ্রয়তীঃ’ পাঠ গ্রহণ করেছি॥
इस भाष्य को एडिट करें