English
अथर्ववेद - काण्ड 3/ सूक्त 6/ मन्त्र 4
सूक्त - जगद्बीजं पुरुषः
देवता - अश्वत्थः (वनस्पतिः)
छन्दः - अनुष्टुप्
सूक्तम् - शत्रुनाशन सूक्त
यः सह॑मान॒श्चर॑सि सासहा॒न इ॑व ऋष॒भः। तेना॑श्वत्थ॒ त्वया॑ व॒यं स॒पत्ना॑न्त्सहिषीमहि ॥
स्वर सहित पद पाठय: । सह॑मान: । चर॑सि । स॒स॒हा॒न:ऽइ॑व । ऋ॒ष॒भ: । तेन॑ । अ॒श्व॒त्थ॒ । त्वया॑ । व॒यम् । स॒ऽपत्ना॑न् । स॒हि॒षी॒म॒हि॒ ॥६.४॥
स्वर रहित मन्त्र
यः सहमानश्चरसि सासहान इव ऋषभः। तेनाश्वत्थ त्वया वयं सपत्नान्त्सहिषीमहि ॥
स्वर रहित पद पाठय: । सहमान: । चरसि । ससहान:ऽइव । ऋषभ: । तेन । अश्वत्थ । त्वया । वयम् । सऽपत्नान् । सहिषीमहि ॥६.४॥
अथर्ववेद - काण्ड » 3; सूक्त » 6; मन्त्र » 4
भाषार्थ -
(অশ্বত্থ) হে অশ্বত্থ সদৃশ [পুমান-পুরুষ !] (সহমানঃ যঃ) শত্রুদের পরাজিতকারী যে তুমি, (সাসহানঃ) পরাজিতকারী (ঋষভঃ ইব) ঋষভ বা পুরুষর্ষভ-এর সদৃশ (চরসি) বিচরণ করো, (তেন ত্বয়া) সেই তোমার দ্বারা (বয়ম্) আমরা (সপত্নান্) শত্রুদের (সহিষীমহি) পরাজিত করি।
टिप्पणी -
[মন্ত্রে অশ্বত্থ পদ নিজ অর্থে প্রযুক্ত হয়নি, অপিতু তা নিজ উপমেয় "পুমান-পুরুষ" এর দ্যোতক। এইজন্য ইহাকে ঋষভের সদৃশ স্বচ্ছন্দ বিচরণকারী বলা হয়েছে, এবং শত্রুদের পরাজিতকারী বলা হয়েছে। সাসহানঃ= সহ যঙ্লুক্ + শানচ্, সহ = ষহ মর্ষণে (চুরাদিঃ)।]